“لیزر” LASER مخفف عبارت “تقویت نور بوسیله امواج تحریک شده” است. لیزر دستگاهی است که می تواند با تغییر انرژی الکتریکی به انرژی اپتیکال نور تولید کند. برای تولید نور لیزر، بایستی اتم ها به سطح انرژی بالاتری برسند و انرژی خود را در آزاد کنند. این اشعه تقریباً موازی، تک رنگ، و متمرکز نور است، که با نورهای معمولی تضاد دارد.

مهم ترین ویژگی های لیزر

لیزر دارای سه ویژگی منحصر به فرد است که آن را از نورهای معمولی متمایز می کند. مونوکروماتیک بودن Monochromaticity: در مقایسه با منابع معمولی نور که طول موج های گسترده ای از خود ساتع می کنند، طول موج نوری که توسط لیزر ساتع می شود بسیار باریک است، به همین نور لیزر دلیل به جای آنکه چند رنگ باشد، یک رنگ خاص دارد. موازی سازی Collimation: پرتو لیزر مسیر، اندازه، و شکل ثابتی دارد در حالی که نورهای معمولی در تمام جهات ساتع می شوند. ارتباط و پیوستگی Coherency: همه امواج نوری در نور لیزر شبیه یکدیگر هستند.

تأثیرات بیولوژیک لیزر

وقتی نور لیزر به بافت هدف برخورد می کند، چهار نوع تعامل صورت می گیرد: انعکاس، انتقال، پراکنده شدن، و جذب شدن. انعکاس زمانی اتفاق می افتد که پرتو تابیده شده مسیر خود را از روی سطح بافتی که روی آن تابیده شده است تغییر می دهد که باعث می شود هیچ تأثیری روی هدف نداشته باشد. وقتی انرژی لیزر از داخل بافت عبور می کند، هیچ تأثیری روی بافت هدف ندارد و انتقال اتفاق می افتد. پراکنده شدن نور باعث می شود گرمای تولید شده توسط پرتوهای لیزر به اطراف محل تابش منتقل شود که موجب تضعیف انرژی لیزر می شود. جذب انرژی لیزر توسط بافت های هدف از جمله تأثیرات اولیه و مطلوب لیزر است. مقدار انرژی جذب شده توسط بافت هدف به طول موج لیزر، حالتی که نور ساتع می شود، و نیز ویژگی های بافت بستگی دارد.

لیزرهای دندانی چندین تأثیر فوتوبیولوژیکال دارند: تأثیرات فوتوترمال Photothermal لیزر به تبدیل نور به گرما گفته می شود. برش ها، شکاف ها و قطع کردن های با دقت و بدون خونریزی در جراحی نتیجه تأثیر فوتوترمال لیزر هستند. واکنش های شیمایی لیزر از قبیل کیور (خشک) کردن رزین کامپوزیت و شکستن پیوندهای شیمیایی می توانند با کمک لیزر انجام شوند که نتیجه تأثیر فوتوشیمیایی  photochemical آن است. تأثیر فوتوآکوستیک photoacoustic لیزر می تواند با یک موج شوک تولید شود که می تواند بافت را از هم باز کند و یک دهانه ساییده بوجود بیاورد. این ویژگی برای فرایندهای بافت سخت دندانی مفید هستند. لیزر دارای تأثیر بیواستیمولیتینگ biostimulating نیز هست که باعث می شود زخم به سرعت بهبود پیدا کند و درد تسکین یابد، رشد کلاژن و تولید تأثیر ضد التهاب افزایش پیدا کند.

کاربرد لیزر در ارتودنسی

کاربرد لیزر در ارتودنسی

بیش از سه دهه از استفاده از لیزر در جراحی های فک و صورت می گذرد. این تکنیک نسبتاً جدیدی است که طی ۲۰ سال اخیر به ارتودنسی معرفی شده است. این درمان خیلی زود جای خود را در حل مشکلات متعدد مربوط به درمان ارتودنسی، از باندینگ براکت های سرامیکی، دیباندینگ براکت ها، اِچ کردن سطح مینای دندان ها گرفته تا جراحی مخاط و بافت لثه، پیدا کرد. لیزرها با طول موج های مختلف می توانند مشکلات بافت های سخت را برطرف کنند. علاوه بر این، گزارش شده است که لیزر با سطح پایین در کنترل درد ناشی از قرار گیری سیم ارتودنسی نیز مفید است.

کاربرد لیزر در ارتودنسی

کنترل بافت نرم

اغلب قبل از درمان ارتودنسی، در طول و پس از آن، ناهنجاری هایی در بافت های نرم اتفاق می افتد. سه وضعیت بالینی اصلی که ممکن است با درمان ارتودنسی همراه باشند عبارتند از رشد بیش از حد بافت لثه، فرنوم غیر عادی، و نهفتگی دندان. بنابراین، فرایندهای جراحی مانند ژنژیوکتومی gingivectomy، ژنژیوپلاستی gingivoplasty ، و فرِنِکتومی frenectomy و نیز برداشتن بافت از روی دندان نهفته با کمک جراحی، اغلب برای حل مشکلات بالا لازم هستند. بر اساس مطالعات قبلی، لیزرهای بافت نرم (با دقت زیاد، قابلیت بیشتر در جلوگیری از خونریزی، بهبود سریع تر زخم، و درد کمتر) می توانند جایگزین تیغ های مرسوم جراحی برای انجام جراحی ها شوند. لیزرهای بافت نرم مختلفی هستند که برای فرایندهای بافت نرم داخل دهان استفاده می شوند که از بین آنها دایود، CO2 و ND:YAG به دیگر انواع آن ارجحیت دارند. اخیراً Er:YAG و Er,Cr:YAG توجه بسیاری به خود جلب نمودند.

بزرگ شدن بافت لثه می تواند درمان ارتودنسی را از ابتدا و از زمانی که براکت ها به دندان ها متصل می شوند، تا مرحله پایانی درمان تحت تأثیر قرار دهد. علل بزرگ بزرگ شدن بافت لثه را می توان به دو دسته تقسیم کرد: علل دارویی (فنی توئین  phenytoin، سیکلوسپورین  ciclosporinو مسدود کننده های کانال کلسیم) و تجمع پلاک با تحریک مکانیکی. حاشیه های بزرگ شده لثه ها یا کانتور غیر عادی آنها به نظر می رسد می تواند ارتفاع و شکل تاج دندان ها را تغییر دهد که در عوض تناسب دندان ها را تغییر می دهد.

بنابراین، به نظر بسیاری از ارتودنتیست ها قرار گیری صحیح براکت ها روی مرکز بالینی تاج دندان ها دشوار است. گاهی اوقات، باندینگ براکت امکان پذیر نیست. در طول درمان ارتودنسی، عدم تناسب دندان در نتیجه رشد بیش از حد لثه ها باعث می شود ارزیابی صحیح و قضاوت انحراف محوری دندان دشوار باشد، بنابراین، نتایج درمان ارتودنسی چندان رضایت بخش نخواهند بود و از نظر زیبایی مشکل آفرین خواهند بود.

برای حل مشکلات بوجود آمده در نتیجه بزرگ شدن لثه ها لازم است ژنژیوکتومی و ژنژیوپلاستی انجام شوند. لیزر CO2 یکی از بهترین ابزارها برای جراحی های دهانی تلقی می شود زیرا طول موج های آن به خوبی توسط بافت نرم جذب می شوند، زیرا اساساً از آب تشکیل شده است. در دهه ۱۹۸۰ استفاده از لیزر CO2 توسط پریودنتیست ها برای انجام ژنژیوکتومی روی بیمارانی آغاز شد که دچار هیپرپلازی (افزایش رشد) بافت لثه ناشی از مصرف برخی داروها بودند. لیزر CO2 به صورت گسترده توسط دندانپزشک ها برای زدودن بافت اضافی لثه، هم برای دلایل عملکردی و هم دلایل زیبایی مورد استفاده قرار گرفت.

در مقاله بعد به ادامه این مبحث خواهیم پرداخت…

در مقاله قبل داروی بیس فسفونات را به شما معرفی کردیم و گفتیم هدف نهایی استفاده از آنها تغییر شکل استخوان ها است و در ادامه راجع به مکانیزم عمب آنها صحبت کردیم. در این مقاله راجع به دیگر ابعاد استفاده از آنها و نیز تأثیرآنها روی درمان ارتودنسی بحث می کنیم.

بیس فسفونات تغییر شکل استخوان ها را متوقف نمی کند، بلکه آن را تعدیل می کنند!

بیس فسفونات تغییر شکل کنترل نشده استخوان ها را کنترل می کند. آنها شبیه برخی فرایندهای پاتولوژیک مانند استئوپنی و پوکی استخوان در نتیجه کمبود استروژن (اغلب همزمان با بروز یائسگی) عمل می کنند. در این بیماران، شکل گیری و فعالیت کنترل شده کلاست ها منجر تعادل را به شکل گیری و جذب استخوان باز خواهد گرداند، که هر دوی آنها برای حفظ استخوان ضروری هستند. به عبارت دیگر، هدف بیس فسفونات ها احیاء استخوان ها و درآوردن آنها به شکلی طبیعی است. از نظر بالینی، بیس فسفونات ها برای بیماران راحتی و کیفیت بیشتر زندگی را فراهم می آورند. آنها در برابر تغییر شکل مقاومت نمی کنند، در عوض روند آن را تعدیل و کنترل می کنند.

اثر بیس فسفونات بر درمان ارتودنسی

تأثیر بیس فسفونات روی جابجایی ارتودنتیک دندان ها

تحقیقاتی که روی جابجایی دندان های حیوانات و انسان ها با استفاده از بیس فسفونات ها انجام شده بودند، بر اساس نوع بیس فسفونات مصرفی، دوز، شکل مصرفی، دوره آزمایشی، و نحوه جابجایی دندان ها بودند. هیچ یک از این تحقیقات نه تأیید می کند و نه شواهدی ارائه می دهد که این نوع دارو در درمان ارتودنسی اختلال ایجاد می کند. هیچ تأیید علمی، روش شناسی، شواهد، یا نتایجی وجود ندارد که اجازه دهد چنین ادعایی مطرح شود. همین موضوع برای اسئواینتگریشن نیز صحت دارد.

اثر بیس فسفونات بر درمان ارتودنسی

بیس فسفونات و خطر استئومیلیت ماگزیلا در طول درمان های دندانی

در بیمارانی که با رشد سلول های جدید به صورت غیر طبیعی و بدخیم مواجه هستند، سلول های تومور واسطه هایی را آزاد می کنند که موجب تحریک عمل و تأثیر ایجاد شده توسط پاراتورمون (نام تجاری فراورده ای از عصاره پاراتیروئید) روی بافت های استخوانی می شوند. این اتفاق در نتیجه شباهت های مولکولی در میان واسطه ها رخ می دهد. بنابراین، در بیمارانی که رشد سلول های جدید به صورت غیر طبیعی و بدخیم اتفاق می افتد، جذب استخوان به صورت فوق العاده سریع پیش می رود و سطوح سرم کلسیم در آنها افزایش یافته می یابد، که می تواند زندگی آنها را به خطر بیندازد. به این دلیل، این شرایط تحت عنوان هیپرکلسمی hypercalcemia  بدخیم شناخته می شود.

بیس فسفونات ها می توانند جذب کنترل نشده استخوان در بیمارانی که مشکلات آنکولوژیک دارند را کنترل کنند، و در نتیجه، هیپرکلسمی بدخیم را کاهش دهند یا متوقف کنند. یکی از مهم ترین تأثیرات بیس فسفونات ها از بین بردن علائم دردهای شدید است، که از جمله این شرایط سیستمیک است.

بیمارانی که تحت درمان رشد سلول های جدید به صورت غیر طبیعی و بدخیم هستند، از چند نوع دارو استفاده می کنند، از جمله آنتی بیوتیک ها، ضد دردها، و داروهای ضد التهاب قوی. علاوه بر این، از داروهای سیتوستاتیک و سیتوتوکسیک نیز استفاده می کنند که بر علیه باقی ماندن سلول های مضر در محل ضایعه و نیز در دیگر قسمت های بدن عمل می کنند، در نتیجه آنها را از بین می برند یا مانع تکثیر آنها می شوند.

متأسفانه، این داروها اثر آنتی نئوپلاستیک به جا می گذارند که تولید لوکوسیت ها را کاهش می دهد، سلول های سیستم ایمنی بدن. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که مغز استخوان پیوسته این عناصر دفاعی را با سرعت بالایی تولید می کند؛ با این حال، وقتی با داروهای سیتوستاتیک تماس می یابند، سرعت آن کاهش می یابد و سیستم ایمنی بدن بیمار را به شدت ضعیف می کند. به همین دلیل- ظرفیت پایین تکثیر سلولی- فرایندهای بازسازی و ترمیم با مشکل مواجه می شوند.

استفاده بیس فسفونات به تنهایی هیچ شواهدی مبنی بر احتمال بروز استئومیلیت از خود نشان نداده است. در مقایسه، نقص سیستم ایمنی بدن بیمار و بافت های بدن که قابلیت واکنشی آنها پایین آمده است، و نیز عوارض جانبی سیتوستاتیک و سیتوتوکسیک (سمی) داروها، که برای درمان آنتی نئوپلاستیک ضروری هستند، شواهدی مبنی بر احتمال بروز استئومیلیت از خود نشان داده اند. بیس فسفونات ها مانند واکنش های التهابی و ایمنی، اثر سیستم ایمنی بدن را کاهش نمی دهند. بعلاوه، نه تنها تکثیر سلول ها را کاهش نمی دهند، بلکه برای سلول های استخوانی سمی نیز نیستند.

تراکم استخوان آلوئولار با استفاده ازبیس فسفونات ثابت باقی می ماند.

محققان در بررسی توده استخوانی در ارگانیسم های تحت عمل آلدرونات بیس فسفونات، روی تراکم توده استخوانی آلوئولار فک بالا تحقیق کردند. نتایج حاکی از این بود که هیچ تفاوت چشمگیری در تراکم استخوان آلوئولار حیواناتی که از آلدرونات استفاده می کردند و گروه کنترل وجود نداشت. بر اساس روشی که استفاده شده بود، کاملاً منطقی است که نتیجه گیری کرد که بیس فسفونات آلدرونات هیچ تأثیری روی کیفیت استخوان آلوئولار ندارد، در نتیجه ویژگی های ساختاری و مکانیکی بافت حیوانات سالم را حفظ خواهد کرد.

باید توجه کرد که قسمت های آلوئولاری که در این آزمایشات مورد بررسی قرار گرفته بودند محل هایی بودند که دندان ها در آنجا به صورت آزمایشی جابجا شده بودند. به عبارت دیگر، این امکان وجود دارد که جابجایی ارتودنتیک دندان ها ممکن است به صورت طبیعی در ارگانیزم های تحت عمل بیس فسفونات طراحی شده باشند.

در این تحقیقات، بیماران افرادی بودند که کاشت ایمپلنت های دندانی، درمان ارتودنسی با کشیدن دندان، و نیز جراحی های پارا اندودانتیکس (ریشه دندان) و پریودنتال (لثه ای) داشتند، بدون اینکه هیچ مشکلی برای آنها بروز یابد یا تغییرات بالینی مشهودی در آنها بوجود بیاید که به استفاده از داروها مربوط باشد. در انتهای درمان ها، زیبایی ظاهری و عملکرد آنها احیاء شده بودند.

نکات پایانی

• بیس فسفونات به گونه ای عمل نمی کند که تغییر شکل استخوان را محدود، متوقف، یا معکوس کند، بلکه آن را تعدیل و کنترل می کندو مجدداً تعادل را به جذب و بازسازی استخوان باز می گرداند. بایستی بر عکس این موضوع را نیز مد نظر قرار داد، در مواردی که در آنها بیمار از بیس فسفونات استفاده نمی کند باید بزرگترین نگرانی باشد، زیرا تغییر شکل استخوان را تحت تأثیر قرار می دهد.
• دندانپزشکی- مخصوصاً ارتودنسی و ارتوپدی ماگزیلا (فک بالا)- با طراح درمان های جراحی، پیوند استخوان، ایمپلنت های دندانی، و دیگر فرایندهای استخوانی بر اساس بیولوژی، باید اصول درمانی را دنبال کنند که از مزایای دارویی که بیس فسفونات ها برای تغییر شکل و ترمیم استخوان دارند بهره مند شوند. برخی از این مزایا، می توانند واقعاً برای بیمار مفید باشند.
• بیس فسفونات ها به لحاظ دارویی متفاوت هستند. استفاده های آنها بر اساس علائم و نشانه ها متفاوت است.
• مزایای بیس فسفونات ها را بر اساس مواردی که به صورت بالینی به شکل عمیق بررسی نشده اند نمی توان به همه موارد دیگر تعمیم داد.
• موارد خاص و بالینی قادر به مشخص نمودن مشکلات بیس فسفونات ها نیستند. بدون اساس علمی، این ادعاها می توانند منجر به تصمیمات غلط شوند و باعث شوند بیمار تحت درمان های دارویی قرار بگیرد تا از درمان با بیس فسفونات بپرهیزد.

هر مورد باید به صورت تکی مورد مطالعه قرار بگیرد و بدون تعمیم دادن، و با تصمیمات بالینی بر اساس شواهد قطعی علمی طراحی شود.

تحلیل ریشه چیست؟

تحلیل فیزیولوژیک ریشه دندان فرایندی کاملاً طبیعی است که به مرور زمان و برای افتادن دندان های شیری اتفاق می افتد. تحلیل ریشه با اسکاری مقایسه شده است که پس از جراحی به جا می ماند. این فرایند تحت عنوان تحلیل آپیکال بافت ریشه تعریف می شود. در طول روند جابجایی دندان ها (ارتودنتیک یا غیر از آن)، فشارها از طریق دندان ها به الیاف پریودنتال لیگامان منتقل می شوند.

فشرده شدن بخش هایی از الیاف لیگامان منجر به تولید و نفوذ استئوکلاست ها می شود که در نهایت منجر به تحلیل و جذب استخوان می شود. در مناطقی که تحت کشش قرار می گیرند، تفاوت هایی در سطح استئوبلاست ها بوجود می آید و استخوان در آن قسمت ها رسوب (انباشته شدن) می کند. عدم تعادل بین جذب و رسوب، همراه با از دست رفتن بخشی از ویژگی های حمایت کننده سمنتوم می توانند منجر به جذب منطقه های سمنتوکلاست / استئوکلاست ریشه شود.

تصور می شود که تحلیل در طول دوره های فعال جابجایی دندان ها و زمانی اتفاق می افتد که تعادل به سمت نوک دندان به هم می خورد. رسوب (تولید مجدد استخوان) یا بازسازی سمنتال در طول دوره های خاموشی اتفاق می افتد. در صورتی که روند این دو مکانیزم دچار اختلال شود یا عدم تعادل آن به سمت تحلیل و جذب استخوان حفظ شود، از دست رفتن بافت ریشه می تواند اتفاق بیفتد. کوتاه شدن ریشه دندان در افرادی که هرگز تحت درمان ارتودنسی قرار نگرفته اند نیز مشاهده شده است.

تحلیل ریشه دندان در طول درمان ارتودنسی

آیا تحلیل ریشه انواع مختلفی دارد؟

آری. تحلیل ریشه می تواند پس از ضربه به دندان و در واکنش به التهاب نیز اتفاق بیفتد. انکیلوز دندان نیز ممکن است به فرایندهای جبران کننده در تحلیل مربوط شود. ارتودنتیست ها عموماً به تحلیل خارجی آپیکال ریشه (EARR) علاقه مند هستند، که شکلی از تحلیل سطحی محسوب می شود. EARR تنها به از دست رفتن مواد آپیکال ریشه دندان اشاره دارد، اما دیگر اشکال تحلیل نیز ممکن است مشاهده شوند، از جمله تحلیل جانبی (سرویکال) در سطح باکال ریشه دندان های مولر که در طول درمان سریع افزایش عرض کام (وسیع کردن کام) می تواند اتفاق بیفتد.

تحلیل ریشه دندان در طول درمان ارتودنسی

کوتاه شدن ریشه دندان چه زمانی رخ می دهد؟

مطالعاتی که روی سی تی های میکرو انجام شده اند، در عمق ۹۰% از دندان های دائمی که تحت درمان ارتودنسی قرار نگرفته اند نیز مناطق میکروسکوپی EARR mm1/0 نشان داده اند. تصور می شود تحلیل های فرو رفته کوچک، مخصوصاً روی قسمت های جانبی ریشه بی ضرر باشند و نشانه طبیعی از بین رفتن تعادل بین تحلیل و تشکیل استخوان هستند. بروز EARR حیطه وسیعی از گزارش ها را نشان می دهد، در حالی که مطالعات بافت شناسی بیشتر از مطالعات بالینی بروز این مشکل را نشان می دهند. زنان بیشتر از مردان مستعد تحلیل ریشه دندان هستند.

بیشترین قسمت هایی که تحت تأثیر قرار می گیرند دندان های لترال دندان های پیشین فک بالا، دندان های پیشین فک بالا، دندان های پیشین فک پایین، و بخش دیستال ریشه های دندان های مولر اول فک پایین، دندان های پرمولر دوم فک پایین، و دندان های پرمولر دوم فک بالا هستند. به نظر می رسد خطرات تحلیل پس از سن ۱۱ سالگی افزایش پیدا کنند.

چه مقدار از ریشه تحت تأثیر قرار می گیرد؟

تصور می شود EARR نامطلوب و خطرناک در ۳-۵ درصد از بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرند اتفاق بیفتد و این تحلیل به طور میانگین بین ۱ تا ۲ میلی متر است. با این حال، از آنجا که ماهیت آن به گونه ای است که نمی توان آن را پیش بینی کرد و پی بردن به وجود آن دشوار است، احتمال وقوع آن بیشتر است. در اکثر بیماران، تحلیل ریشه دندان ها ۲ میلی متر یا کمتر است.

آیا شرایط دیگری هستند که منجر به تحلیل ریشه دندان ها شوند؟

محققان این شرایط را در وضعیت های دیگری مانند آسم و ارتباط آن با اختلالات غدد درون ریز مانند پر کاری تیروئید نیز مورد بررسی قرار داده اند، اما احتمال آنها بسیار اندک گزارش شده است.

آیا تحلیل ریشه دندان ها می تواند ریشه خانوادگی داشته باشد؟

به احتمال زیاد، آری. تحقیقات اخیر نشان می دهند احتمال اینکه تحلیل ریشه دندان علت خانوادگی و ژنتیکی داشته باشد بسیار زیاد است. اهمیت عوامل ژنتیکی در متابولیسم استخوان ها مورد تأیید قرار گرفته است. چندین مطالعه نیز حاکی از تأثیر ژنتیک روی EARR بوده اند.

تحلیل ریشه دندان در طول درمان ارتودنسی

عوامل خطرزای کوتاه شدن ریشه دندان کدامند؟

در گذشته تصور می شد ریشه های کوتاه به عنوان یکی از عوامل خطر زای تحلیل ریشه باشند. سوابق خانوادگی (بستگان درجه یک) نیز می توانند نقش داشته باشند. آسیب و ضربه قبل از درمان ارتودنسی نیز رابطه مستقیم با تحلیل ریشه دارد. به نظر می رسد درمان های ارتودنسی طولانی مدت نیز با تحلیل ریشه بیشتری همراه باشند. البته شواهد ضد و نقیض زیادی در مورد این موضوع وجود دارند که آیا افزایش سطح فشار در طول درمان ارتودنسی شدت تحلیل ریشه را افزایش می دهد یا خیر.

در صورت پی بردن به تحلیل ریشه ها چه باید کرد؟

در صورتی که دندانپزشک متوجه تحلیل ریشه ها شود، توصیه می شود یک دوره ۴ تا ۶ ماهه درمان غیر فعال شود. می توان ابزار ارتودنسی را به صورت غیر فعال در جای خود نگه داشت یا برداشت. ارتودنتیست باید به فکر این نیز باشد که اگر ابزار ارتودنسی برداشته شود احتمال بازگشت دندان ها به محل قبل خود وجود دارد و حتی ممکن است جابجایی آنها غیر قابل کنترل باشد.

چگونه می توان خطر تحلیل ریشه را به حداقل رساند؟

با گرفتن تصویر OPG در ماه های ۴ تا ۶ می توان از خطر آن آگاه شد، علاوه بر این، باید قبل از آغاز درمان نیز از عوامل خطر زا آگاه بود و به محضی که ارتودنتیست از بروز آن آگاه می شود باید آن را به بیمار اطلاع دهد. باید طول درمان را به کوتاه ترین زمان ممکن رساند و از کمترین فشار استفاده کرد.

در دو مقاله قبل به بحث پوسیدگی دندان ها پرداختیم و گفتیم مهمترین هدف درمان ارتودنسی زیبایی بیشتر لبخند و دندان ها است، در حالی که اگر بهداشت دهان و دندان ها رعایت نشود و روی دندان ها لکه ایجا شود، نه تنها به زیبایی افزوده نمی شود، بلکه از زیبایی آنها کاسته نیز می شود. به همین دلیل لازم است از قبل تمهیدات لازم اندیشیده شوند. علاوه بر این گفتیم در طول درمان نیز لازم است کارهایی صورت گیرد که اولین کار به تخصص ارتودنتیست بستگی دارد. در این مقاله به ادامه این نکات می پردازیم.

جلوگیری از پوسیدگی دندان در طول درمان ارتودنسی

بهداشت دهان و دندان ها

مراقبت های بالینی در طول هر درمان ارتودنسی ضروری است. حذف پلاک ها و ذرات غذا یکی از مهمترین الزامات رعایت بهداشت دهان و دندان است. نگرانی بابت بهداشت دهان و دندان ها باید دائمی باشد، نه تنها برای همه ارتودنتیست ها، بلکه برای بیماران: در طول دوره درمان بیمار باید علیرغم وجود ابزار با موفقیت سطح بهداشت دهان را رعایت کند.

آموزش دادن به بیمار برای حفظ دهان، و نیز رسیدگی و نظارت های ارتودنتیست ساده ترین راه برای درمان پیشگیرانه است که می تواند انجام شود. باید (با در نظر گرفتن سن بیمار، سطح اجتماعی- فرهنگی، و نیز ناتوانی های بیمار) روش درست مسواک زدن به بیمار آموزش داده شود. اگر بیمار نتواند با مسواک های معمولی این کارها را انجام دهد، مسواک های برقی به خوبی می توانند کمک کننده باشند و به طور کامل پلاک های دندانی را از بین ببرند.

مسواک زدن باید با خمیر دندان فلورایده انجام شود، زیرا مشخص شده است خمیر دندان های فلورایده خاصیت ضد پوسیدگی دارند.

پاکسازی و جرمگیری پلاک دندانی

علاوه بر بهداشت دهان در منزل، جرمگیری های پیشگیرانه تخصصی برای کاهش حجم باکتری های داخل دهان، افزایش تأثیرگذاری مسواک زدن و تسهیل پاکسازی توسط بیمار طراحی شده و انجام می شوند. جرمگیری یا پاکسازی تخصصی دندان ها، دو یا سه مرتبه در سال، می تواند به حفظ سلامت دندان ها کمک کند و تعداد پوسیدگی های دندان ها را کاهش دهد. این کار اجازه می دهد پاکسازی درست مناطقی که مسواک زدن آنها برای بیمار دشوار است، ممکن شود. سطوح کرونال دندان ها را می توان با استفاده از خمیرهای فلورایده با ذرات بیسار ریز، و کاپ یا برس پولیش الاستومر پولیش کرد تا مانع حفظ مکانیکی باکتری ها شد.

جلوگیری از پوسیدگی دندان در طول درمان ارتودنسی

نظارت روی پوسیدگی ها

هر نوع ابزاری که استفاده می شود، حمله بافت سخت، وقتی اتفاق می افتد، با دمینرالیزیشن (از بین رفتن مواد معدنی) مینای دندان آغاز می شود. با ابزارهایی که نیاز به براکت دارند، این حملات می توانند از نزدیکی براکت های چسبانده شده روی دندان یا زیر بندها، زمانی آغاز شوند که پیوند از بین می رود و مایعات داخل دهان بین فلز و مینای دندان، جایی که پاکسازی درست غیر ممکن است، نفوذ می کند. بنابراین، پیوندهای بین دندان های عقب و بندها باید به طور منظم مورد بررسی قرار بگیرند تا از نفوذ بزاق جلوگیری شود. اگر هیچ شک و شبهه ای در مورد کیفیت سیل وجود داشته باشد، بندها باید برداشته شده و مجدداً قرار داده شوند.

جلوگیری از پوسیدگی دندان در طول درمان ارتودنسی

سیل کردن فرو رفتگی ها و شکاف ها

فرو رفتگی ها و شیارهای روی دندان ها مستعد بروز پوسیدگی هستند. این قسمت های پر پیچ و خم را نمی توان به راحتی مسواک زد و اعمال موضعی فلوراید نیز تنها اندکی می تواند به محافظت از آن کمک کند. با سیل کردن شیارها و فرو رفتگی های تمام دندان های دائمی در حال رشد می توان از بروز پوسیدگی در آنها پیشگیری نمود: دندان های پرمولر، مخصوصاً دومین مولرهای دائمی که در طول درمان ارتودنسی بیرون می آیند.

هدف سیل کردن شیارها و فرو رفتگی ها از سمت اکلوزال دندان، کاهش حجم باکتریایی با صاف و صیقلی شدن اشکال فوق العاده مارپیچی است که برای تجمع ذرات غذا و باکتری ها مناسب هستند، در نتیجه پاکسازی آنها راحت تر خواهد شد.

فلوراید تراپی موضعی

سال هاست که بهترین عملکرد فلوراید به همگان ثابت شده است. یون های فلوراید دارای ویژگی پیشگیرانه و حفاظتی در برابر پوسیدگی ها دارند. علاوه بر این:

• با جلوگیری از فرایندهای برخی آنزیم ها، متابولیسم باکتری ها در پلاک های دندانی را تغییر می دهد.
• با فعالیت روی تشکیل فلورای (انبوهی از یک دسته موجودات زنده) باکتریایی و (یا) روی فعالیت های متابولیک میکرو ارگانیسم ها، مانع تولید اسیدها می شود.
• با ایجاد یک تأثیر معدنی سازی، مخصوصاً در غلظت های پایین، دمینرالیزیشن را کاهش می دهد و معدنی سازی مجدد ضایعات پوسیده اولیه را افزایش می دهد. در طول دوره های مکرر پایین آمدن PH محیط دهان، اعمال فلوراید روی لایه های سطحی مینای دندان آسان می شود.

مهم ترین تأثیر ضد پوسیدگی فلوراید موضعی شکل گیری کلسیم فلوراید است، که به داخل سطح سالم یا حفره های ریز ضایعات فعالی که هنوز به مرحله حفره پوسیدگی نرسیده اند نفوذ می کنند. وقتی سطوح زیرین دندان در معرض فلوراید قرار می گیرند، یون های فلوراید به سطح می چسبند و کریستال های کلسیم فلوراید را تشکیل می دهند. سپس می توانند به عنوان مخازنی عمل کنند که فلوراید می تواند از آنها آزاد شود.

هر چه فلورایدی که در روز نخست درمان اعمال می شود بیشتر باشد، ساختار کریستال های فلوراید کلسیم نیز بهتر شکل خواهد گرفت. به همین دلیل اعمال فلوراید یا فلوراید تراپی درست پس از اِچ کردن با اسید (نخستین مرحله چسباندن براکت ارتودنسی روی دندان) بسیار مهم است.

واکنش پیشگیرانه فلوراید به میزان غلظت آن، و نیز تعداد دفعاتی که روی دندان ها اعمال می شود بستگی دارد. تأثیرات موضعی فلوراید می توانند چند برابر شوند: هر چه دندان بیشتر در معرض فلوراید قرار بگیرد، بیشتر در برابر پوسیدگی مقاوم می شود . حتی با یک افزایش اندک در غلظت فلوراید موجود در بزاق و پلاک ها می توان با افزایش معدنی سازی، به خوبی از دندان در برابر پوسیدگی محافظت کرد. فلوراید می تواند به مدت ۲ تا ۶ ساعت، با غلظت ۰۳/۰- ۱/۰ داخل بزاق باقی بماند. بنابراین علاوه بر استفاده از خمیردندان های فلورایده، سطوح ضایعات نازکی که به تازگی شکل گرفته اند را می توان با اعمال موضعی وارنیش ها، ژل ها، یا محلول های فلورایده، در مراحل اولیه در طول درمان ارتودنسی درمان کرد تا معدنی سازی مجدد سطح مینای دندان تحریک شود.

 در مقاله بعد به این دسته از روش های اعمال فلوراید روی دندان ها و ضرورت مراجعات منظم به ارتودنتیست برای جلوگیری از پوسیدگی دندان خواهیم پرداخت…