ارتودنسی پیشگیری

ارتودنسی پیشگیری چیست؟

ارتودنسی پیشگیری شامل تمام فرایندهایی است که به منظور حفظ یکپارچگی و انسجام اکلوژنی استفاده می شوند که به صورت طبیعی در حال رشد است، و آن هم با حفظ وضعیت کنونی یا پیشگیری از موقعیت هایی انجام می شود که در رشد اختلال ایجاد می کنند، از جمله اصلاح و درمان پوسیدگی دندان ها، حذف عادات بد دهانی با کمک تمرینات و ابزارهای ارتودنسی و یا قرار دهی فضا نگهدار در قسمت هایی که دندان ها از دست رفته اند.

 

فرایندهایی که در ارتودنسی پیشگیری استفاده می شوند

آموزش والدین

ارتودنسی پیشگیری، به صورت ایده آل باید مدت ها قبل از تولد کودک آغاز شود. مادر باردار باید راجع به موضوعاتی مانند تغذیه خود اطلاعات کسب کند تا فضایی ایده آل برای رشد جنین فراهم کند. خیلی زود پس از تولد، مادر باید راجع به شیردهی و تغذیه صحیح و مراقبت نوزاد آموزش ببیند. در صورتی که کودک با شیشه شیر تغذیه می شود، به مادر توصیه می شود از شیشه های با سری فیزیولوژیک به جای شیشه های با سری معمولی استفاده کند. سری های معمولی غیر فیزیولوژیک هستند و اجازه نمی دهند عمل مکیدن با حرکت زبان و فک پایین انجام شود. از سوی دیگر، سری های فیزیولوژیک برای مکیدن طراحی شده اند و کم و بیش شبیه عمل مکیدن طبیعی از سینه مادر هستند. علاوه بر این، والدین باید راجع به حفظ بهداشت دهان کودک نیز اطلاعات لازم را کسب نمایند.

 

کنترل پوسیدگی دندان

پوسیدگی هایی که سطوح بین دندان های جلو را در بر می گیرند، در صورتی که درمان نشوند، موجب جابجا شدن دندان ها به سمت مزیال می شوند، در نتیجه از عرض قوس دندانی کاسته می شود. پس از آن، بیرون آمدن دندان های دائمی جایگزین که بزرگتر هستند، ممکن است منجر به بروز ناهماهنگی بین طول قوس دندانی و اندازه دندان ها، و در نتیجه بروز مال اکلوژن شود. بنابراین، شناسایی زود هنگام چنین ضایعات پوسیدگی نقش مهمی در پیشگیری از بروز مال اکلوژن دارد.

اقدامات پیشگیرانه

• شناسایی زود هنگام پوسیدگی دندان ها با معاینات بالینی یا رادیوگرافی.
• درمان و اصلاح دندان پوسیده با کمک مواد ترمیم کننده مناسب، به محض شناسایی پوسیدگی دندان.

 

 

 

مراقبت از دندان های شیری

دندان های شیری به خودی خود نقش مهمی به عنوان بهترین فضا نگهدارهای طبیعی ایفا می کنند، که نه تنها فضای لازم برای دندان های دائمی حفظ می کنند که قرار است به جای آنها بیرون بیایند، بلکه رشد آنها را هدایت می کنند تا در جای درست خود در قوس دندانی قرار بگیرند.

 

حفظ جدول زمانی بیرون آمدن دندان ها

الگو و برنامه زمانی بیرون آمدن دندان های شیری و دندان های دائمی جایگزین آنها باید با دقت تحت نظارت باشد، تا در صورت لزوم مداخلات لازم به موقع انجام شوند. به طور کلی، بیرون آمدن دندان های شیری باید حدود سه ماه پس از بیرون آمدن دندان های مقابل آنها در فک روبرو آغاز شود. بعلاوه، دندان های دائمی جایگزین باید ظرف سه ماه پس از افتادن دندان های شیری بیرون بیایند.

 

اقدامات پیشگیرانه

• چکاپ های منظم دندانی
• اقدامات بهداشتی دهانی مناسب و به موقع

 

 

 

از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری

از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری می تواند منجر به پیامدهای ناخوشایند زیر شود:

• جابجایی دندان های مجاور به سمت فضای خالی.
• عدم رشد یا تغییر مسیر رشد دندان های دائمی جایگزین آنها.
• افزایش احتمال عادت تانگ تراست (فشردن و ساییدن زبان پشت دندان ها).
• ادای نادرست حروف در مورد از دست رفتن دندان های جلو.
• مخدوش شدن زیبایی چهره. تأثیرات فیزیولوژیکال روی کودک، مخصوصاً در مورد از دست رفتن دندان های جلو.

 

اقدامات پیشگیرانه

استفاده از فضا نگهدارها تا زمان بیرون آمدن دندان های دائم جایگزین در حفره دهان.

 

 

 

درمان دندان های شیری انکیلوز شده

دندان های شیری انکیلوز شده (دندان هایی که با از بین رفتن الیاف لیگامان اطراف آنها، به استخوان فک جوش خورده اند) مانع بیرون آمدن دندان های دائمی جایگزین خود می شوند.

 

اقدامات پیشگیرانه

کشیدن دندان شیری انکیلوز شده به روش جراحی، در زمان درست، موجب تسهیل بیرون آمدن دندان دائمی جایگزین آن می شود.

 

 

 

 

درمان باقی ماندن دندان های شیری در دهان

باقی ماندن دندان های شیری در دهان می تواند در نتیجه عللی مانند انکیلوز، کم کاری تیروئید، و غیره، اتفاق بیفتد. باقی ماندن دندان های شیری در دهان می تواند منجر به بیرون آمدن غیر عادی دندان های دائمی جایگزین در مسیر نادرست شود.

 

اقدامات پیشگیرانه

کشیدن دندان های شیری که در دهان باقی مانده اند، به منظور تسهیل بیرون آمدن دندان های جایگزین آنها که در زیر هستند.

 

 

 

کشیدن دندان های اضافی

دندان های اضافی می توانند منجر به بروز مشکلات زیر شوند:

• فشردگی و نامرتبی بیش از حد دندان ها
• پیشگیری از بیرون آمدن دندان های دائمی جایگزین
• در صورت درمان نشدن ممکن است موجب شکل گیری کیست شوند.

 

اقدامات پیشگیرانه

شناسایی زودهنگام و کشیدن دندان های اضافی برای پیشگیری از تمامی پیامدهای مضر همراه با وجود دندان های اضافی توصیه می شود.

 

 

 

کنترل عادات دهانی

عادات غیر طبیعی دهانی مانند مکیدن انگشت، گاز گرفتن لب، تانگ تراست (فشردن زبان پشت دندان ها)، و تنفس دهانی تأثیرات مخربی روی سلامت دهان دارند از جمله موجب مال اکلوژن و ژنژیویت می شوند.

 

اقدامات پیشگیرانه

• آموزش والدین در رابطه با پیامدهای عادات دهانی غیر عادی
• آموزش و تشویق کودکان به ترک عادت
• حذف عادات بد دهانی با استفاده از ابزارهای مخصوص ترک عادت.

 

 

درمان گیر کردن عمیق مولر دائمی اول

گاهی اوقات، ممکن است بواسطه انحراف دندان کناری، مولر دائمی اول در عمق زیاد و زیر پوسته سطح دیستال دندان مولر دوم شیری پنهان شود.

 

اقدامات پیشگیرانه

Reproximation یا تراش مینای دندان از سطوح مزیال و دیستال دندان های مولر دوم شیری می تواند به هدایت دندان های مولر اول دائمی که گیر کرده اند کمک کند.

 

 

 

درمان پیوند غیر عادی فرنوم

پیوند غیر عادی فرنوم می تواند موجب بروز دیاستم در خط وسط دندان ها شود، که از نظر بالینی با تست Blanch و از طریق تصاویر رادیوگرافی با وجود شکافی مانند رادیولوسنسی در پوسته آلوئولار بین دندان های وسط دائمی فک بالا، می توان آن را تشخیص داد.

 

اقدامات پیشگیرانه

برداشت بافت های فیبروز غیر عادی فرنوم لبی با کمک جراحی که فِرِنِکتومی نامیده می شود.

 

پیشگیری از بروز آسیب در نتیجه استفاده از بریس های میلواکی Milwaukee

بریس میلواکی نوعی ابزار ارتودنسی است که برای اصلاح اسکولیوز استفاده می شود. این ابزار به مندیبل و اکلوژن در حال رشد فشار وارد می کند و موجب عقب رفتگی مندیبل و بروز مال اکلوژن می شود.

 

اقدامات پیشگیرانه

اکلوژن باید با استفاده از یکی از ابزارهای زیر محافظت شود:

• ابزارهای فانکشنال.
• ابزارهایی که دندان ها را در وضعیت درست قرار می دهند.
• محافظ ها.

 

استفاده از فضا نگهدارها

در صورت از دست رفتن پیش از موعد دندان های شیری، در نتیجه از دست رفتن فضا و کاهش عرض قوس دندانی، ممکن است انسجام قوس دندانی به خطر بیفتد. جابجایی دندان های شیری و/ یا دندان های دائمی مجاور می تواند اتفاق بیفتد و فضای موجود ممکن است تا جایی کاهش پیدا کند که که باعث فشردگی و بی نظمی دندان ها در دوره رشد دندان های دائمی شود.

فضا نگهدارها نوعی ابزار ثابت یا متحرک هستند که برای حفظ فضای بوجود آمده بین دندان هایی طراحی شده اند که در نتیجه از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری بوجود آمده است.

 

ویژگی های فضا نگهدارهای ایده آل

یک دسته ویژگی ها هستند که فضا نگهدارها، صرف نظر از ثابت یا متحرک بودن آنها، برای ایده آل بودن باید آنها را داشته باشند:

• باید ابعاد مزیودیستال دندان از دست رفته را حفظ کنند.
• در صورت امکان، باید فانکشنال باشند، حداقل تا جایی که از بیرون آمدن بیش از حد دندان های روبرو جلوگیری کنند.
• تا جای ممکن باید ساده و محکم باشند.
• باید به شکلی طراحی شده باشند که پاکسازی دندان ها و حفظ بهداشت دهان به سادگی قابل انجام باشد.
• ساختار آنها باید به گونه ای باشد که فرایند رشد طبیعی اجزاء دهان را محدود نکنند در عملکردهایی مانند جویدن، حرف زدن، و بلع اختلال ایجاد نکند.

دسته بندی فضا نگهدارها

به طور کلی، فضا نگهدارها به دو دسته متحرک و ثابت تقسیم می شوند.

فضا نگهدارهای متحرک:

• ابزار هاولی/ فضا نگهدار پروتزی متحرک

فضا نگهدارهای ثابت:

• فضا نگهدار بند و حلقه
• فضا نگهدار بند و میله
• فضا نگهدار روکش و حلقه
• فضا نگهدار روکش و میله
• فضا نگهدار دیستال شو
• فضا نگهدار قوس دندانی پایین
• فضا نگهدار نانس
• فضا نگهدار ترانس پالاتال

 

موارد استفاده فضا نگهدارها

• از دست رفتن زود هنگام دندان های مولر شیری، بسته به دندان های موجود و طول قوس دندانی، برای پیشگیری از جابجایی دندان های مجاور، نیاز به قرار گیری فضا نگهدار دارد.
• وقتی دندان های نیش شیری از دست می روند، خط وسط قوس دندانی ممکن است با مشکل مواجه شود و طول قوس دندانی نیز ممکن است کاهش یابد. بنابراین ممکن است از دست رفتن زود هنگام دندان نیش شیری نیاز به استفاده از ابزارهای فضا نگهدار داشته باشد تا از انحراف خط وسط و/ یا کاهش طول قوس دندانی پیشگیری شود.
• از دست رفتن زود هنگام دندان های جلوی شیری اغلب نیازی به استفاده از فضا نگهدار برای حفظ فضا ندارند زیرا جابجایی دندان ها به سمت مزیال اغلب اتفاق نمی افتد.

 

نکات استفاده از فضا نگهدارها

• اگر فضای کافی وجود دارد که اجازه دهد دندان های دائمی به داحتی بیرون بیایند، اغلب فضا نگهدار لازم نیست.
• در صورت فشردگی و نامرتبی شدید دندان ها، استفاده از فضا نگهدار توصیه نمی شود، زیرا حفظ فضا تأثیر چندانی ندارد و مداخلات ارتودنتیک دیگر لازم هستند.
• در صورتی که قرار باشد دندان جایگزین به زودی بیرون بیاید، ممکن است فضا نگهدار لازم نباشد.
• در صورتی که دندان جایگزین وجود نداشته باشد، نیازی به استفاده از فضا نگهدار نیست.

 

پیش نیازهای استفاده از فضا نگهدارها

• فضا نگهدارها باید فضای سمت مزیودیستال دندان های از دست رفته را حفظ کنند.
• آنها نباید با وارد آوردن فشار زیاد به دندان های باقی مانده آنها را با مشکل مواجه سازند.
• آنها باید به راحتی قابل تمیز شدن باشند و جایی برای پنهان شدن جرم ها نباشند، که موجب افزایش پوسیدگی دندان و ضایعات بافت نرم می شوند.
• ساختار آنها باید به گونه ای باشد که روند رشد طبیعی را با مشکل مواجه نکند یا در عملکردهایی مانند جویدن، گفتار یا بلع اختلال ایجاد نکند.

بسته به دندان از دست رفته، نوع مال اکلوژن و مشکلات گفتاری که ممکن است بروز یابد، و نیز همکاری بیمار، نوع خاصی از فضا نگهدارها انتخاب می شود: فضا نگهدارهای متحرک/ فضا نگهدارهای فانکشنال/ فضا نگهدارهای آکریلیک متحرک.

 

 

• فضا نگهدارهای فانکشنال نوعی فضا نگهدار متحرک است و زمانی انتخاب می شود که چند دندان شیری دائمی زودتر از موعد اتفاق بیفتد. این نوع فضا نگهدار با مواد آکریلیکی ساخته می شود. نه تنها از نظر زیبایی کمک می کند، بلکه عملکرد جویدن عادی را به کودک باز می گرداند.
• این نوع فضا نگهدار از یک پلیت آکریلیکی، دندان آکریلیکی، و گیره های روی دندان های مولر تشکیل شده است. دندان های آکریلیکی جلو کمک می کنند هم امکان درست جویدن فراهم شود، هم و هم زیبایی لبخند به او باز گردانده شود. گیره یا چفت ها می توانند گیره های “C” مانند ساده روی دندان های مولر باشند که به باقی ماندن آنها در جای خود کمک می کنند.

نکات استفاده از فضا نگهدارها

وقتی چند دندان از دست می روند، حفظ جای خالی آنها و عمل جویدن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مهمترین مزیت استفاده از فضا نگهدار حفظ جای خالی و کمک به جویدن است، و مهمترین نقطه ضعف آنها احتمال شکسته شدن یا گم شدن آنها است.

 

انواع فضا نگهدارهای ثابت

فضا نگهدارهای ثابت ابزارهایی هستند که به طور ثابت روی دندان ها قرار می گیرند و برای اتصال آنها از بند یا روکش استفاده می شود.

فضا نگهدار بند و حلقه

فضا نگهدار بند و حلقه یکی از پر استفاده ترین فضا نگهدارهای ثابت در ارتودنسی است. این نوع فضا نگهدار می تواند در یک سمت قوس دندانی یا هر دو سمت ساخته شود.

 

 

فضا نگهدار بند و حلقه معکوس

این نوع فضا نگهدار زمانی کاربرد دارد که دندان مولر دوم شیری زودتر از موعد از دست رفته باشد و دندان های مولر دائمی به طور کامل بیرون نیامده اند تا بند را نگهدارند. در چنین مواردی، به دور مولر اول شیری بند قرار می گیرد و حلقه به شکلی ساخته می شود که درست با زیر تیغه حاشیه ای دندان های مولر دائمی برخورد دارد.

 

فضا نگهدار ماین Mayne

فضا نگهدار ماین نوعی فضا نگهدار بند و حلقه است که حلقه آن دو نیم شده است. این نوع فضا نگهدار در صورت از دست رفتن مولر شیری اول مورد استفاده قرار می گیرد. مزیت آن این است که ارتودنتیست به راحتی می تواند آن را بسازد و نگهداری از آن برای بیمار راحت تر است. نقطه ضعف آن نیز این است که دندان های مقابل ممکن است بیش از حد معمول بیرون بیایند، و نیز اینکه در صورت از دست رفتن چندین دندان شیری نمی توان از این نوع فضا نگهدار استفاده کرد.

 

 

 

فضا نگهدار بند و میله

• فضا نگهدار بند و میله نوعی فضا نگهدار ثابت است که روی دو دندان در دو طرف فضای خالی به جا مانده از افتادن دندان، که دندان تکیه گاه هستند، با استفاده از روش مستقیم یا غیر مستقیم، بند قرار می گیرد و با استفاده از یک میله به یکدیگر متصل می شوند.
• میله یک سیم ضخیم از فلز ضد زنگ است که یک سر آن به سطح مزیال دندان دیستال، در سطح نقطه تماس جوش داده شده است و سر دیگر آن به سطح دیستال بندی که به دور دندانی قرار گرفته است، در سطح نقطه تماس، که نسبت به محل دندان کشیده شده مزیال است، جوش داده شده است.
• در برخی موارد، فضا نگهدارهای بند و بار می توانند تنها از یک بند تشکیل شوند که به دور یک دندان قرار می گیرد و یک میله که به آن جوش داده شده است.

 

 

 

فضا نگهدار روکش و حلقه

فضا نگهدار روکش و حلقه نیز یکی از انواع فضا نگهدارهای ثابت است. بسته به نوع دندان شیری که از دست رفته است، این نوع فضا نگهدار می تواند به صورت یک طرفه یا دو طرفه ساخته شود. این نوع فضا نگهدار از تمام جهات دقیقاً شبیه بند و حلقه است به جز آنکه یک روکش از جنس فلز ضد زنگ به جای بند دور دندان استفاده می شود. این نوع فضا نگهدار در صورتی کاربرد دارد که در سمت دیستال دندان از دست رفته یک دندان وجود داشته باشد.

این نوع فضا نگهدار در مواردی استفاده می شود که دندان مولر شیری اول از دست رفته باشد و دندانی که قرار است به عنوان دندان پایه استفاده شود حجم زیادی نداشته باشد. مزیت استفاده از آنها ساخت راحت آن برای ارتودنتیست و نگهداری راحت آن برای بیمار است. نقطه ضعف آن نیز این است که ساخت آن از ساخت بند و حلقه دشوارتر است.

 

فضا نگهدار روکش و میله

فضا نگهدار روکش و میله نوعی ابزار ثابت است که در آن روکشی از جنس فلز ضد زنگ روی یک دندان پایه و یک میله استفاده می شود.

 

 

 

دیستال شو

فضا نگهدار دیستال شو تحت عنوان ابزار intra-alveolar نیز شناخته می شود. سطح دیستال دندان مولر شیری دوم مسیر رشد دندان مولر شیری اول را هدایت می کند، وقتی دندان مولر شیری دوم قبل از بیرون آمدن دندان مولر دائمی اول کشیده شده باشد. فضا نگهدار دیستال شو بیشتر از دندانی که هنوز درنیامده است می تواند مسیر بیرون آمدن را مشخص نماید و مانع جابجایی های نامطلوب شود.

در فضا نگهدار دیستال شو، در صورتی که برای قطعه روی فاصله دندان ها از یک قطعه آکریلیک استفاده شود، می تواند کل ابزار متحرک باشد و در صورتی که یک تکه سیم نازک از جنس فلز ضد زنگ به سطح دیستال دندان مولر اول در سطح نقطه تماس جوش خورده باشد، ابزار ثابت است.

فضا نگهدار دیستال شو در صورت از دست رفتن دندان مولر شیری دوم قبل از بیرون آمدن دندان مولر دائمی اول مورد استفاده قرار می گیرد. مزیت استفاده از آن این است که فضای لازم برای دندان مولر شیری دوم را حفظ می نماید. نقطه ضعف آن نیز این است که ساخت آن دشوار است؛ و در برخی بیماران برای بیمارانی که از نظر پزشکی مشکل دارند، یا تپش قلب دارند، مشکل بوجود خواهد آورد.

 

 

 

فضا نگهدار پشت دندانی فک پایین

این نوع فضا نگهدار تنها در قوس دندانی پایین و در صورت از دست رفتن دندان های مولر شیری اول یا دوم مورد استفاده قرار می گیرد و با استفاده از فرایند باندینگ مستقیم یا غیر مستقیم به دندان های مولر متصل می شود و یک سیم کمانی پشت دندانی با یک تکه سیم نازک از جنس فلز ضد زنگ ساخته می شود، به گونه ای که با سطح زبانی همه دندان های مندیبل تماس داشته باشد و به سطح زبانی بندهایی جوش داده شده است که دور دو دندان در دو طرف یک قوس دندانی قرار گرفته اند. این نوع فضا نگهدار برای حفظ فضای به جا مانده از چندین دندان شیری از دست رفته مورد استفاده قرار می گیرد و کمک می کند از لغزیدن دندان های مولر جلوگیری شود، در نتیجه به حفظ قوس دندانی کمک می کند.

این نوع فضا نگهدارها در صورت از دست رفتن دندان های مولر شیری دوم در فک پایین استفاده می شوند (معدل ابزار نانس است). مزیت استفاده از آنها حفظ فضای به جا مانده از دندان های از دست رفته است و نقطه ضعف آنها این است که دندان های مولر دائمی اول مستعد دی کلسیفیکاسیون هستند؛ و ممکن است شکسته شوند، مگر آنکه اطلاعات کامل در خصوص نگهداری از آن به بیمار داده شود.

 

فضانگهدار نانس

فضا نگهدار نانس از دو بند تشکیل شده است که به دور دندان های مولر قرار می گیرند و یک قطعه سیمی (که در عرض قوس دندانی قرار می گیرد) و یک تکه آکریلیکی که در سقف دهان (کام) قرار می گیرد. این ابزار تنها در قوس دندانی بالا استفاده می شود. بندها با استفاده از فرایند مستقیم یا غیر مستقیم ساخته می شوند و روی دندان های مولر قوس دندانی بالا، در هر دو سمت آن کار گذاشته می شوند.

این نوع فضا نگهدار در صورت از دست رفتن دندان مولر شیری دوم در ماگزیلا استفاده می شود و معادل فضا نگهدار پشت دندانی فک پایین است. مزیت استفاده از آنها حفظ فضای به جا مانده از دندان های از دست رفته است و نقطه ضعف آن این است که لازم است بهداشت قطعه آکریلیک به خوبی رعایت شود و این نوع فضا نگهدار نمی تواند در بیمارانی استفاده شود که به آکریلیک حساسیت دارند.