درمان ارتودنسی قادر است جذاب ترین و متناسب ترین لبخند را برای شما خلق کند. فرایندهای ارتودنسی، بسته به وضعیت سلامت دهان، علائق خاص هر فرد، و روش ارتودنسی انتخابی، برای هر بیمار اندکی متفاوت هستند. برای حصول بهترین نتایج از براکت های ارتودنسی، ممکن است ارتودنتیست به شما پیشنهاد دهد قبل از آغاز دوره درمان خود فرایندهای دیگری انجام دهید. در این مقاله قصد داریم به بیان فرایندهایی بپردازیم که گاهی اوقات قبل از قرار گرفتن براکت های ارتودنسی روی دندان ها باید انجام شوند.

 

فِرِنِکتومی Frenectomy

وضعیت و سلامت لثه ها می تواند عامل مهمی در موفقیت درمان ارتودنسی باشد. قبل از قرار گرفتن براکت های ارتودنسی روی دندان ها، ممکن است ارتودنتیست شما انجام فرنکتومی را توصیه کند. فرنکتومی فرایند کوتاهی است که طی آن متخصص جراحی لثه (پریودنتیست) یا جراح دهان و دندان فرنوم لثه را برمی دارد یا در شکل آن تغییر ایجاد می کند. فرنولا یا همان فرنوم بافتی است که بین لب ها و لثه ها (فرنوم لثه ای)، و نیز زیر زبان (فرنوم زبانی) وجود دارد. هر فرنوم از یک لایه نازک بافت همبند تشکیل شده است.

فرنوم لثه ای می تواند روی ضخامت و شکل لثه ها تأثیر بگذارد. اگر فرنوم باعث شود لثه ها از روی دندان ها خیلی زیاد کنار بروند و در واقع لثه ها را از روی آنها کنار بکشد، یا اینکه فرنوم ظاهراً خیلی کوتاه باشد، ارتودنتیست ممکن است برداشتن این بافت را توصیه کند. فرنکتومی باعث می شود دندان ها طی درمان ارتودنسی جابجا شوند، بدون اینکه خطر از دست رفتن آنها را تهدید کند، خطری که زمانی بوجود می آید که حمایت لثه ها از دندان ها اندک باشد.

درمان لثه

بیماری لثه خفیف، که ژینژیویت نیز نامیده می شود، بسیار شایع است. با این حال، کاملاً غیر عاقلانه است که درمان ارتودنسی خود را در حالی آغار کنید که از ژینژیویت رنج می برید. از آنجا که براکت ها انجام کارهای روزمره مربوط به بهداشت دهان و دندان را دشوار می کنند، بعید است خودتان بتوانید مشکلات مربوط به سلامت لثه ها را حل کنید. اگر لثه های ملتهبی دارید که خونریزی دارند، ممکن است ارتودنتیست از شما بخواهد قبل از آغاز درمان ارتودنسی، درمان بیماری لثه خود را تکمیل کنید. این درمان می تواند شامل جرمگیری برای زدودن باکتری ها و تسطیح ریشه برای صاف کردن سطح ریشه باشد که با هدف کاهش خطر ایجاد عفونت در آینده انجام می شود. معمولاً، این درمان می تواند در مطب دندانپزشک تکمیل شود.

پیوند لثه

بافت های لثه ای که به طور کامل ریشه دندان را پوشش نمی دهند یا از روی آن کنار رفته اند، اغلب به اندازه کافی درمان ارتودنسی را حمایت نمی کنند. هر چند فرنکتومی یا درمان لثه می توانند کمک کننده باشند، در برخی بیماران پس از این فرایندها دندان ها از حمایت کافی بافت لثه بهره مند نمی شوند. در این شرایط، ممکن است ارتودنتیست برای انجام پیوند لثه شما را به پریودنتیست ارجاع دهد. برای قرار دادن لثه پیوندی، پریودنتیست حجم اندکی از بافت را از قسمت دیگری از دهان بر می دارد و آن را به بافت لثه مورد نظر پیوند می دهد. پیوند معمولاً از سقف دهان گرفته می شود. پریودنتیست برای قرار دادن پیوند از بخیه های دهانی استفاده می کند. این بخیه ها به مرور زمان حل می شوند به همین دلیل نیازی نیست برای کشیدن آنها مجدداً به پزشک خود مراجعه کنید. بهبود پیوند 1 تا 2 هفته زمان می برد. پس از آن لثه های شما بلندتر و محکم تر خواهند بود، به همین دلیل کنار براکت ها عملکرد بهتری خواهند داشت.

جرمگیری و پولیش دندان

ابزارهای ارتودنسی، یا خیلی ساده، براکت ها، قطعات بسیار کوچکی هستند که روی دندان ها چسبانده می شوند. آنها قادرند به راحتی پلاک های دندانی و جرم ها را به خود جذب نمایند، و اغلب باعث می شوند پاکسازی دندان ها اندکی پیچیده تر شود. با عدم مراجعه منظم به دندانپزشک، خطرات متعددی شما را تهدید می کنند:

• احتمال پوسیدگی دندان و ایجاد حفره دندان بالاتر خواهد بود.
• احتمال بیماری های لثه (ژینژیویت یا پریودونتیت) بالاتر خواهد بود.
• لکه های سفید رنگ روی دندان ها بیشتر شکل خواهند گرفت.

 

 

به این دلایل، ارتودنتیست توصیه می کند قبل از آغاز درمان ارتودنسی، بیمار برای جرمگیری و تسطیح ریشه دندان های خود به دندانپزشک عمومی مراجعه نماید. علاوه بر این، توصیه می شود پس از قرار گرفتن براکت ها روی دندان ها، تا پایان درمان ارتودنسی فواصل زمانی مراجعات منظم به دندانپزشک کوتاه تر شوند (3- 4 ماه یکبار).

جرمگیری دندان ها با یک سیستم EMS آلتراسوند، و با کمک یک کورت Deppeler دستی انجام می شود. این فرایند بدون درد انجام می شود. با ایر پولیش انتهایی، دسترسی و پاکسازی قسمت هایی که با وجود براکت ارتودنسی تمیز کردن آنها با مسواک دشوار است، ممکن خواهد بود. از این طریق این اطمینان حاصل می شود که همه سطوح اطراف براکت ها کاملاً تمیز شده اند.

کشیدن دندان

درمان ارتودنسی می تواند چندین تکنیک مختلف را شامل شود تا نتایج مطلوب و مورد نظر حاصل شوند. اگر دندان هایی دارید که فشرده و نامرتب هستند، به شدت بد رنگ شده اند یا شکل و اندازه غیر عادی دارند، ارتودنتیست می تواند یک یا چند دندان را بکشد. در صورت فشرده بودن دندان ها، با کشیدن دندان می توان فضای کافی ایجاد کرد تا براکت ها بتوانند لبخند زیباتر و یکدست تری خلق کنند. در دیگر موارد، اگر ترمیم دندان قادر نباشد در وضعیت دندان خراب شما بهبودی ایجاد کند، ارتودنتیست می تواند کشیدن دندان و جایگزینی آن با ایملنت و روکش را پیشنهاد دهد تا از این طریق صاحب دندانی شوید که در کنار دیگر دندان ها لبخند زیباتری شکل دهند.

کوتاه شدن ریشه های دندان ها یا  Root shortening اتفاقی است که عموماً در نتیجه فرایندی به نام “تحلیل ریشه دندان”  root resorption رخ می دهد که در آن، ساختار ریشه دندان شکسته یا تخریب می شود و متعاقباً از دست می رود. درمان ارتودنسی یکی از شناخته شده ترین علل کوتاه شدن ریشه دندان است، بنابراین کاملاً طبیعی است برای افرادی که قصد دارند تحت درمان ارتودنسی قرار گیرند این نگرانی بوجود بیاید که آیا واقعاً براکت های ارتودنسی موجب تحلیل ریشه دندان ها می شوند.

نحوه عملکرد براکت های ارتودنسی

برای درک چگونگی تأثیر ابزارهای ارتودنسی روی ریشه های دندان ها، باید ابتدا با نحوه عملکرد آنها آشنا شد. براکت ها به دندان ها فشار وارد می کنند. وقتی این اتفاق رخ می دهد، فشاری که به دندان ها وارد می شود منجر به واکنش سیستم ایمنی بدن می شود که آنزیم های خاصی تولید می کند. این آنزیم ها موجب بروز التهابی می شوند که می تواند منجر به حل شدن و تغییر وضعیت استخوان شود. این اتفاق باعث سخت شدن استخوان در یک سمت و نرم شدن آن در سمت دیگر، و در نتیجه جابجایی دندان ها خواهد شد. همه این اتفاقات طبیعی هستند و عملکردی است که از درمان ارتودنسی انتظار می رود.

چگونه براکت روی ریشه دندان ها تأثیر می گذارد؟

بر اساس نتایج تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، وقتی دندان ها جابجا می شوند، تغییرات کوچکی بوجود می آیند که روی طول و شکل ریشه های دندان ها تأثیر می گذارند، که 98% آنها حتی با چشم نیز قابل مشاهده هستند. این اتفاق یکی از پیامدهای طبیعی استفاده از ابزارهای ارتودنسی است، اما این نکته نیز باید مد نظر قرار گیرد که برخی افراد بیشتر مستعد تحلیل ریشه دندان هستند. در هر صورت، این پدیده “تحلیل التهابی ریشه دندان در نتیجه درمان ارتودنسی” (OIIRR) نامیده می شود. علت نامگذاری این پدیده به این نام آن است که، پیامد احتمالی واقعی و توجیه پذیر استفاده از ابزار ارتودنسی است و زمانی که قرار است در رابطه با نحوه مراقبت های ارتودنسی فردی تصمیم گیری شود باید مد نظر قرار گیرد.

ریسک فاکتور های تحلیل ریشه دندان

عوامل ژنتیکی در رابطه با کوتاه شدن ریشه های دندان ها بی تأثیر نیستند. تحلیل ریشه می تواند از طریق ژن های خانوادگی منتقل شوند. در نتیجه، اگر یکی از اعضای خانواده شما با استفاده از ابزارهای ارتودنسی، کوتاه شدن ریشه های دندان ها را تجربه کرده است یا تحلیل ریشه دندان های او توسط ارتودنتیست تشخیص داده شده است، باید قبل از آغاز درمان ارتودنسی خود، این موضوع را با ارتودنتیست خود در میان بگذارید، زیرا از نظر ژنتیکی شما نیز مستعد تحلیل ریشه دندان هستید.

آیا نتایج استفاده از اینویزیلاین متفاوت است؟

طی چند سال گذشته، تحقیقات زیادی در زمینه بیشتر یا کمتر بودن خطرات تحلیل ریشه با استفاده از اینویزیلاین نسبت به ابزارهای سنتی ارتودنسی صورت گرفته است. در یکی از این تحقیقات، با بررسی مطالعات موردی و آزمایشات بالینی، مشخص شد که استفاده از الاینرهای شفاف نقش چشمگیری در بهبود سلامت الیاف لیگامان پریودنتال دارد. در مقایسه با ابزارهای ثابت استاندارد، با استفاده از این الاینرها، کمترین میزان از هم گسستگی الیاف پریودنتال لیگامان رخ می دهد.

کاربرد براکت های ثابت با اینویزیلاین متفاوت است

علیرغم همه نکاتی که ذکر شد، باید اشاره کرد که، اینویزیلاین ها به این دلیل بهتر هستند که آرام تر عمل می کنند. به همین دلیل با استفاده از آنها، ریشه های دندان ها کمتر در معرض کوتاه شدن قرار خواهند گرفت. بعلاوه، برای برخی استفاده های ارتودنتیک بهتر هستند. الاینرها برای جابجایی های اندک، آهسته و تدریجی دندان ها بدون تداخل دیگر اقدامات ارتودنتیک، بهتر عمل می کنند. به عنوان مثال، در مواردی که دندان ها کشیده شده اند و فاصله بین دندان های باقی مانده باید بسته شود، این میزان جابجایی، حتی با استفاده ار الاینرهای شفاف نیز ضروری است، در نتیجه احتمال مقداری تحلیل ریشه اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل برخی ارتودنتیست ها ترجیح می دهند دو نوع الاینر را به صورت متوالی استفاده کنند. از براکت های ثابت می توان برای جابجایی های بزرگ و از الاینرهای شفاف می توان برای جابجایی های آرام تر استفاده کرد.

آیا کوتاه شدن ریشه دندان قابل پیشگیری و درمان است؟

هرچند می توان روند تحلیل ریشه و کوتاه شدن آن را کاهش داد، اما تا زمانی که درمان ارتودنسی انجام نشود و این مشکل بوجود نیاید، نمی توان از آن پیشگیری کرد. مطمئناً، استفاده از اینویزیلاین، هر زمان که ممکن باشد، می تواند خطر کوتاه شدن ریشه دندان را کاهش دهد. علاوه بر این، محققان دریافته اند تحلیل یا کوتاه شدن ریشه دندان زمانی بیشتر اتفاق می افتد که دندان ها با سرعت خیلی زیاد یا خیلی کم جابجا می شوند. در صورتی که درمان ارتودنسی با کمک براکت های سنتی انجام می شود، ارتودنتیست با کنترل سرعت جابجایی دندان ها می تواند به پیشگیری از کوتاه شدن ریشه های دندان ها کمک کند.

علاوه بر همه اینها، تصاویر رادیو گرافی با اشعه ایکس گرفته شده قبل و در طول درمان ارتودنسی، به ارتودنتیست اجازه می دهند همواره از وضعیت پریودنتال دندان ها آگاه باشد و خیلی زود متوجه هر تحلیل ریشه ای شود. از آنجا به بعد، روش های درمان شامل بهبود وضعیت، کاهش سرعت و خوشبختانه، توقف تحلیل ریشه خواهد بود. با این حال، هیچ یک از موارد کوتاه شدن ریشه، قبل از وقوع قابل پیشگیری نیستند.

نکته پایانی اینکه …

کوتاه شدن ریشه دندان ها و تحلیل آنها در طول درمان ارتودنسی امری کاملاً طبیعی است و همیشه نگران کننده نیست. هر بیماری ممکن است آن را تجربه کند، که مدتی پس از اتمام درمان و برداشتن براکت ها مجدداً ریشه تشکیل خواهد شد. تنها در موارد شدید ارتودنتیست دست به اقدام خواهد زد و با شناسایی به موقع، با برداشتن براکت های ارتودنسی می توان روند آن را متوقف نمود. بهتر آن است پیش از وقوع نگران آن نباشید و به ارتودنتیست خود اعتماد کنید.

تأثیر افتادن زود هنگام دندان های شیری

از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری جلوی دهان می تواند ناشی از خارج شدن دندان از حفره خود در نتیجه صدمه یا آسیب، یا کشیدن دندان خراب شده یا پوسیده باشد.

دندان های شیری جلوی دهان

برخلاف از دست رفتن دندان در قسمت عقب دهان، اگر دندان های نیش درآمده باشند، از دست رفتن دندان در قسمت جلوی دهان تأثیر چندانی روی رشد دندان های دائم ندارد. از دست رفتن این نوع دندان های شیری معمولاً اختلالی در نحوه غذا خوردن کودک نیز ایجاد نمی کند. اگر این اتفاق پیش از تکمیل فرایند یادگیری حرف زدن رخ دهد، می تواند در نحوه حرف زدن کودک مشکل ایجاد کند. مهم ترین دلیل برای قرار دادن جایگزین برای دندان های جلوی دهان، زیبایی است زیرا عدم وجود دندان های جلو ممکن است موجب تغییر ظاهر کودک شود و تصور شخصی او از خود را به هم بریزد.

دندان های نیش یا مولرهای شیری

از دست رفتن زود هنگام دندان های عقب دهان، نیش یا مولرهای (دندان های آسیاب بزرگ) شیری جدی تر است، زیرا فضای خالی به جا مانده از آنها ممکن است از دست برود. این اتفاق زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که فواصل زمانی روند رشد دندان ها زیاد باشد. در هر نیمه از هر قوس دندانی، دندان های نیش و مولر شیری با هم بزرگ تر از دندان های نیش و پرمولر (آسیاب کوچک) دائمی هستند که قرار است بعداً در بیایند و این ناشی از اختلاف اندازه دندان های شیری و دائم است. اندازه اولین مولر شیری برابر با اندازه دندان های پرمولری است که جایگزین آن خواهند شد،

در حالی که دومین مولر شیری خیلی بزرگ تر از دومین پرمولر است. با از دست رفتن دندان های نیش یا مولر اول، هر چه تعداد دندان های موجود در دهان بیشتر باشد، نیاز به اقدامات پیشگیرانه ضروری تر خواهد بود زیرا عدم وجود جای کافی برای بیرون آمدن دندان ها مانع رشد درست دندان های دائم در جای درستشان می شود. کشیدن یا از دست رفتن دندان های نیش یا مولر شیری می تواند موجب جابجایی دندان های پشت جای خالی آنها به سمت مزیال (رو به جلو) و جابجایی دندان های جلو به سمت دیستال (رو به عقب) شود، که منجر به جابجایی دندان های دائم و خط وسط آنها خواهد شد.

سه عامل که با از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری باید مورد توجه قرار گیرند

• میزان فشردگی و نامرتبی دندان ها با میزان فضای از دست رفته پس از کشیدن یا افتادن دندان های شیری رابطه مستقیم دارد.
• نوع دندان از دست رفته. از دست رفتن یک دندان نیش شیری ممکن است منجر به جابجایی خط وسط دندان ها شود. از دست رفتن یک دندان مولر شیری، مخصوصاً مولر دوم ممکن است موجب جابجایی دندان مولر دائم اول به سمت مزیال شود.
• سن کودک. هر چه دندان در سنین پایین تر از دست برود، احتمال جابجایی دندان ها بیشتر خواهد بود.

جبران زود افتادن دندان شیری تا زمان رشد دندان های دائم

برای حفظ فضای به جا مانده از دندان های شیری که خیلی زودتر از موعد از دست رفته اند و پیشگیری از جابجایی دندان های مجاور این فضا تا زمان رشد دندان های دائم، باید برای دندان های کشیده شده یا از دست رفته جایگزین قرار داد که می تواند با کمک فضا نگهدار انجام شود.

انواع فضا نگهدار

بسته به محل دندان کشیده شده یا افتاده، فضا نگهدارهای متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند. از سوی دیگر، این ابزارها می توانند ثابت یا متحرک باشند. فضا نگهدار تا زمان رشد دندان های دائم در جای خود باقی می ماند.

فضا نگهدار بند و حلقه

نکته اصلی در استفاده از فضا نگهدار بند و حلقه این است که این ابزار برای از دست رفتن مولر اول شیری کاربرد دارد. یک بند به دور مولر دوم شیری قرار می گیرد و یک حلقه سیمی شکل تا طرف مقابل و تا سطح دیستال دندان نیش شیری امتداد می یابد. از این ابزار نمی توان برای حفظ فضای به جا مانده از مولر دوم شیری استفاده کرد. بند و حلقه از مولر اول دائم تا پرمولر اول شیری امتداد می یابد تا فضای رشد برای پرمولر دوم را حفظ نماید. با این حال، مولر اول شیری قبل از بیرون آمدن پرمولر دوم به صورت طبیعی از دست می رود که موجب می شود بند و حلقه منبع اتکای خود را از دست بدهند.

به همین دلیل باید از یک فضا نگهدار زبانی (پشت دندانی) یا پالاتال (کامی، سقف دهانی) استفاده شود. استثنایی که برای این قائده وجود دارد زمانی است که دندان های دائم وسط جلوی فک پایین هنوز بیرون نیامده باشند. این امکان نیز وجود دارد که سیم کمانی پشت دندانی در رشد دندان های جلو تداخل ایجاد کند. در این صورت فضا نگهدار بند و حلقه به صورت موقت کار گذاشته خواهد شد.

فضا نگهدار دو طرفه

زمانی که دندان های جلوی فک پایین بیرون می آیند، یک فضا نگهدار دو طرفه قرار گذاشته خواهد شد. فضا نگهدار دو طرفه برای از دست رفتن بیش از یک دندان در یک نیمه از یک قوس دندانی  یا از دست رفتن مولر دوم شیری کاربرد دارد. سه نمونه از فضا نگهدارهای دو طرفه فضا نگهدار پشت دندانی، ابزار نانس، و فضا نگهدار ترنس پالاتال (سقف دهانی) هستند.

 

فضا نگهدار پشت دندانی

در دو صورت باید از این نوع فضا نگهدار استفاده کرد:

• از دست رفتن دو طرفه دندان های مولر شیری فک پایین پس از بیرون آمدن دندان های دائم جلو
• از دست رفتن یک طرفه بیش از یک دندان از قوس دندانی فک پایین

طراحی آن به گونه ای است که بندهای دو طرف روی دندان های مولر قرار می گیرند و سیم ضخیمی روی سطح زبانی (داخلی) دندان های جلوی دهان قرار می گیرد.

 

ابزار نانس

ابزار نانس در صورتی مورد استفاده قرار می گیرد که دندان های مولر شیری فک بالا در هر دو طرف از دست رفته باشند، یا بیش از یک دندان در قوس دندانی فک بالا در یک سمت از دست رفته باشد. طراحی آن به شکلی است که بندها از دو طرف روی دندان های مولر قرار می گیرند و با یک سیم ضخیم به یکدیگر متصل می شوند. اتصال بندها با سیم کمانی ضخیمی که مانند فضا نگهدار پشت دندانی، پشت دندان های جلو قرار می گیرد، در جفت شدن دندان های جلوی فک پایین با دندان های جلوی فک بالا اختلال ایجاد می کند. به همین دلیل در این ابزار سیم کمانی به سمت چین های سقف دهان منحرف شده است و یک تکه آکریلیک آن را در بر گرفته است که روی بافت نرم قرار می گیرد.

 

فضا نگهدار ترنس پالاتال (سقف دهانی)

این نوع فضا نگهدار در صورتی استفاده می شود که دندان های مولر شیری در دو سمت فک بالا، یا بیش از یک دندان در یک سمت قوس دندانی فک بالا از دست رفته باشند. طراحی آن به شکلی است که بندها روی مولرهای دو طرف قوس دندانی قرار می گیرند و یک سیم ضخیم آنها را به یکدیگر متصل می کند که بدون لمس بافت نرم از بافت سخت سقف دهان عبور می کند. هر چند تمیز کردن آن راحت تر از ابزار نانس است اما ثبات چندانی ندارد، مخصوصاً زمانی که مولرهای دوم شیری از دست رفته باشند.

براکسیسم یا دندان قروچه چیست؟

براکسیسم Bruxism یا دندان قروچه عبارت است از ساییدن دندان ها روی یکدیگر در زمان هایی غیر از جویدن غذا. با محکم حرکت کردن فک ها روی یکدیگر از طرفین یا از جلو و عقب، دندان ها با فشار روی یکدیگر ساییده می شوند. فشردن clenching دندان ها روی یکدیگر نیز عبارت است از روی هم گذاشتن دندان ها و منقبض کردن ماهیچه ها، بدون حرکت دندان ها به عقب و جلو. اغلب فرد این کار را به صورت نا آگاهانه انجام می دهد و این اتفاق ممکن است در طول روز یا شب رخ دهد، اما براکسیسم شبانه چالش بزرگ تری است زیرا کنترل آن دشوارتر است. براکسیسم یکی از شایع ترین اختلالات خواب و یکی از فعالیت های عصبی- عضلانی ناآگاهانه و غیر ارادی است.

عوارض و علائم دندان قروچه

درد ماهیچه میوفاسیال، اختلال عملکرد مفصل فکی- گیجگاهی و نیز سر درد می توانند از جمله عوارض براکسیسم یا دندان قروچه باشند. در موارد شدید، این عادت می تواند منجر به بروز آرتروز مفصل فکی- گیجگاهی شود. علاوه بر اینها، ساییدن و فشردن دندان ها روی یکدیگر می تواند موجب ساییدگی دندان ها و در نتیجه موجب کوتاهی، کند شدن یا حتی شکسته شدن آنها شود. فشردن دندان ها روی یکدیگر می تواند فشار زیادی به ماهیچه ها، بافت ها و دیگر ساختارهای اطراف فک وارد کند. این عادت می تواند مشکلات زیر را نیز در پی داشته باشد:

• درد و خشکی مفصل فک
• درد لثه ها
• حساسیت، لقی یا شکستگی دندان ها
• صدای کلیک یا ترق و تروق در مفصل فکی
• سر درد خفیف

درد در ناحیه گوش نیز ممکن است بروز پیدا کند، شاید به این دلیل که ساختار مفاصل فکی- گیجگاهی در نزدیکی مجرای گوش واقع شده اند. علاوه بر این ممکن است درد ارجاعی وجود داشته باشد به این معنا که علاوه بر منبع درد، بیمار در جاهای مختلف دیگری نیز درد احساس می کند. دیگر علائم اصلی براکسیسم عبارتند از اضطراب، افسردگی، اختلال در خوردن غذا، و بی خوابی. گاهی اوقات، صدایی که از ساییدن دندان ها روی یکدیگر ایجاد می شود موجب آزرده خاطر شدن اطرافیان فرد می شود.

 

براکسیسم شدید می تواند به سطح اکلوزال دندان ها، مخصوصاً دندان های مولر آسیب برساند. این مشکل می تواند با سندروم اختلالات مفصل فکی- گیجگاهی (TMJ) نیز مرتبط باشد. برخی افراد دندان های خود را روی یکدیگر فشار می دهند و می سایند، بدون اینکه هیچ علامت یا نشانه ای داشته باشند.

علل براکسیسم یا دندان قروچه

علل دندان قروچه معمولاً ناشناخته هستند، اما چندین عامل می توانند در این میان دخیل باشند. در کودکان، معمولاً دندان قروچه پس از بیرون آمدن نخستین دندان و مجدداً پس از بیرون آمدن دندان های دائم بروز می یابد. معمولاً پس از رشد کامل دندان های دائم، این عادت به صورت خود به خود بر طرف می شود. اغلب این مشکل در زمان هایی که فرد مضطرب است، مثلاً زمانی که خشمگین، عصبی، یا در حال تمرکز است بروز پیدا می کند. محققان دریافته اند که پیش از یک دوره دندان قروچه، ممکن است فعالیت مغز و ضربان قلب افزایش پیدا کنند، به این معنا که سیستم عصبی مرکزی نقش اساسی ایفا می کند.

براکسیسم می تواند با غیر طبیعی بودن بایت مرتبط باشد، یعنی با قرار گرفتن دندان های دو فک روی یکدیگر، دندان ها به درستی با یکدیگر تماس نداشته باشند. قرار نگرفتن درست دندان های فک بالا و پایین روی یکدیگر، تحت عنوان اکلوزال ناهماهنگ شناخته می شود. در برخی افراد اسپاسم یا گرفتگی عضلات صورت در طول خواب می تواند موجب بروز براکسیسم شود. از دست رفتن دندان ها یا حتی شکسته و لب پر شدن آنها نیز می تواند منجر به بروز این مشکل شود، و درد می تواند عامل مؤثری محسوب شود. براکسیسم می تواند از جمله عوارض جانبی داروهای خاصی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی و نیز آمفتامین ها باشد. شرایط عصبی مانند بیماری های هانتینگتون (Huntington) و پارکینسون (Parkinson) نیز می توانند از علل براکسیسم باشند.

عوامل دیگری که می توانند با این مشکل مرتبط باشند عبارتند از خستگی، مصرف الکل، استعمال دخانیات، آپنه خواب، و خر و پف. مطالعات حاکی از این هستند که 8 درصد از افراد بزرگسال و بین 14 تا 20 درصد از کودکان زیر 11 سال در خواب، دندان قروچه دارند. براکسیسم در کودکان بسیار شایع است و کمترین میزان شیوع آن بین افراد بالای 65 سال است. در کودکان، دندان قروچه می تواند در واکنش به درد ناشی از بیرون آمدن دندان ها باشد، یا زمانی که احساس اضطراب دارند، مثلاً حین امتحان یا جر و بحث کردن. کودکان مبتلا به اختلالات بیش فعالی نیز ممکن است براکسیسم داشته باشند.

درمان های براکسیسم یا دندان قروچه

درمان دندان قروچه به علت بروز آن بستگی دارد. هیچ درمانی برای خود دندان قروچه وجود ندارد، بلکه برای تخفیف علائم گزینه هایی وجود دارند، و باید به علت اصلی براکسیسم پرداخته شود. فشردن و ساییدن دندان ها در طول روز می تواند با افزایش آگاهی فرد، طب فیزیکی، یا ورزش بهبود پیدا کند، اما براکسیسم شبانه نیاز به راهکارهای دیگری دارد، زیرا از کنترل فرد خارج است. اگر علت اصلی آن استرس و آپنه خواب است، درمان این شرایط می تواند کمک کننده باشد. پس از درمان مجدداً می توان شرایط را بررسی نمود. تحقیقات نشان می دهند درمان آپنه خواب علائم براکسیسم را تا میزان زیادی کاهش می دهد.

 

خواب کافی در طول شب و ورزش منظم در طول روز نیز می توانند کمک کننده باشند. برای محافظت از دندان ها در طول شب می توان از محافظ دندان استفاده نمود. می توان استفاده از محافظ های شبانه را پیشنهاد داد که از جنس پلاستیک فشرده هستند و تمام دندان های فک بالا یا پایین را پوشش می دهند. محافظ های دندان ورزشی توصیه نمی شوند زیرا به علت برجسته بودنشان ممکن است از دهان خارج شوند و مشکلاتی بزرگ تر از آنچه قادر به حل آنها هستند ایجاد نمایند. به مرور زمان، محافظ دندان ممکن است ساییده و شل شود. در صورتی که فرد استفاده از محافظ دندان را متوقف کند ممکن است درد و علائم براکسیسم بازگردند؛ در نتیجه این ابزار نمی تواند راهکاری دائمی باشد. استفاده کوتاه مدت از داروهای شل کننده عضلات نیز می تواند یکی از گزینه های ممکن باشد.

 

کمک دانش ارتودنسی به درمان دندان قروچه

عدم درمان براکسیسم اصلاً ایده خوبی نیست. زیرا علاوه بر دردی که خود ایجاد می کند، در نهایت منجر به لزوم انجام درمان ریشه (عصب کشی) خواهد شد یا حتی از دست رفتن دندان را در پی خواهد داشت. برخی اقدامات پیشگیرانه ساده هستند که با انجام آنها می توان مشکل را به راحتی برطرف کرد، در حالی که در موارد حاد، درمان های بیشتری نیاز خواهد بود. این وضعیت مخصوصاً در مورد مال اکلوژن از اهیمت ویژه ای برخوردار است زیرا صاف شدن بایت با کمک درمان ارتودنسی می تواند موجب کاهش مشکلاتی شود که باعث بروز درد و ناراحتی و التهاب ماهیچه های فک می شوند که منجر به وخامت براکسیسم می شوند.