فرِنِکتومی Frenectomy چیست؟

فرِنوتومی فرِنِکتومی فرایندی است که در آن فرِنوم زیر زبان یا لب بالا برداشته می شود تا امکان حرکات راحت تر را ایجاد نماید. کودکان ممکن است با مجموعه ای از شرایط خاص تحت عنوان گره زبان (انکیلوگلوسیا ankyloglossia) و/ یا گره لب متولد شوند که منجر به ایجاد محدودیت هایی در حرکات لب یا زبان می شوند. این شرایط می تواند شیر خوردن مستقیم از سینه ی مادر را با مشکل مواجه کند و در برخی موارد می تواند مشکلات دیگر از قبیل پوسیدگی دندان ها، فاصله ی بین دندان ها، مشکلات گفتاری و تنفسی و نیز مشکلات گوارشی ایجاد کند. به طور کلی، می توان با یک فرایند ساده این مشکلات را اصلاح نمود.

انواع فرنوم

فرنوم لبی یا گره لب

فرنوم لبی یا گره لب بافت ماهیچه ای است که داخل لب بالا را به مرکز لثه ها بین دو دندان وسط فک بالا متصل می کند. معمولاً دندانپزشک ها به بیماران توصیه می کنند پیش از جراحی فرنکتومی برای کوتاه کردن فرنوم دست نگه دارند تا دو دندان دائم وسط فک بالا کامل رشد کنند. زیرا در بسیاری موارد، با رشد کامل این دندان ها، فاصله ی بین دندان ها از بین خواهد رفت. با این حال، در صورتی که این امکان وجود نداشته باشد. باید از بریس ها برای بستن فاصله ی بین دندان ها استفاده کرد. فرنکتومی لبی تنها در صورتی انجام می شود که در نتیجه ی وجود فرنوم بزرگ بین دندان ها، براکت های ارتودنسی قادر به جابجایی دندان ها و بستن فاصله ی بین آنها نباشند. در بسیاری موارد، در صورتی که فرنوم لبی موجب بروز درد در لب بالا و لثه ها ی کودک شود، در سنین پایین فرنکتومی لبی انجام خواهد شد.

چالش هایی که ممکن است در کودکان و نوزادان دارای گره لب خفیف تا شدید بوجود بیاید عبارتند از:

• ایجاد فاصله ی بزرگ بین دندان های مرکزی فک بالا یا عقب رفتن لثه، زیرا لثه ها را روی استخوان فک به داخل فشار می دهد.
• مشکل در مسواک زدن و کشیدن نخ دندان
• افزایش احتمال خطر پوسیدگی دندان
• آسیب مکرر به فرنوم فک بالا، زیرا در پایین قرار گرفته و برجسته است.
• درد حین خوردن شیر مادر
• ناتوانی در جمع کردن لب بالا به دور سینه ی مادر برای مکیدن شیر، در نتیجه نوزاد رشد مناسب نخواهد داشت.

 

فرنوم زبانی یا گره زبان

فرنوم زبانی، انکیلوگلوسیا یا گره زبان به بافت ماهیچه ای گفته می شود که مرکز زبان را از نزدیک نوک آن به کف زبان متصل می کند یا موجب جوش خوردن یا چسبندگی زبان به کف دهان می شود که منجر به محدودیت حرکات زبان می شود. بنابراین، گره زبان در نتیجه ی فرنومی بوجود می آید که به شکلی غیر عادی کوتاه است یا به نوک زبان خیلی نزدیک است.

عملکرد عادی زبان به چندین دلیل اهمیت دارد. از بین فواید بسیار آن، به کودک اجازه می دهد زبان خود را به اندازه ی کافی قفل کند و به اندازه ی کافی به طور مستقیم از شیر مادر تغذیه کند، به تدریج گفتار عادی را یاد بگیرد، در طول خوردن غذا به صورت خود به خود موجب پاک شدن دهان شود، الگوی بلع او به صورت عادی باشد، رشد کودک به صورت طبیعی پیش برود، از خوردن خوراکی های مانند بستنی یا حتی بیرون آوردن زبان برای گرفتن دانه های برف لذت ببرد. فرنوم زبانی که تا لب ها امتداد داشته باشد، می تواند مانع غذا خوردن یا حرف زدن معمولی شود.

فرنکتومی زبانی تنها زمانی انجام می شود که فرنوم مانع حرف زدن و غذا خوردن درست کودک شود.

مشکلات همراه با گره زبان

• ناتوانی در باز کردن دهان به طور کامل باعث می شود عادات گفتاری و خوردن غذا تحت تأثیر قرار بگیرند.
• ناتوانی در واضح حرف زدن حین سریع/ بلند/ نرم حرف زدن
• ایجاد صدای کلیک در فک ها
• بروز
• درد در فک ها
• جلو آمدن فک پایین، پیش آمدگی آرواره ی پایین
• تأثیر منفی روی موقعیت های اجتماعی
• به خطر انداختن سلامت دهان و دندان ها- افزایش احتمال التهاب لثه ها و افزایش نیاز به جراحی پریودنتال
• گره زبان در بزرگسالی باعث می شود نتوان دندان های مصنوعی را در جای خود نگه داشت.

جراحی فرنکتومی چگونه انجام می شود؟

داشتن فرنوم کاملاً طبیعی است اما نباید از حد بافت لثه ها تجاوز کند. در این صورت باید از طریق جراحی فرنکتومی کوتاه شود. در صورتی که این جراحی در بزرگسالی انجام شود، به میزان کافی بین دندان ها فاصله وجود دارد که جراح به راحتی فرنوم را کوتاه کند. اغلب یک لایه بافت سفت به لثه افزوده می شود تا میزان کافی اتصال با لثه ایجاد شود. در بسیاری موارد لازم است فرنکتومی پیش از درمان ارتودنسی انجام شود تا به بستن فاصله ی بین دندان ها کمک کند. به لحاظ نظری، تشکیل بافت اسکار پس از جراحی می تواند به بسته نگه داشتن دیاستم کمک کند.

اگر بافت فرنوم نرم باشد در فرنکتومی این بافت برش داده نمی شود، بلکه تنها فرایند “تبخیر” بافت انجام می شود که با انرژی نور انجام می شود. پس از این فرایند ناراحتی اندکی وجود خواهد داشت. برخی نوزادان و کودکان در طول این فرایند می خوابند. تقریباً هیچ خونریزی وجود ندارد. این فرایند موجب استریل شدن منطقه می شود، در نتیجه موجب کاهش خطر عفونت می شود. بهبودی آن به سرعت پیش می رود. نتیجه ی آن یک بافت زیباست و احتمال بازگشت آن به حالت اول بسیار اندک است.

فواید جراحی فرنکتومی

بیمارانی که تحت جراحی فرنکتومی قرار گرفته اند، زندگی با کیفیت تری را تجربه کرده اند.

فرنکتومی لبی:

• ناراحتی های دهانی کاهش می یابند.
• با از بین بردن فاصله ی بین دو دندان جلوی فک بالا، ظاهر صورت بهبود می یابد.
• اعتماد به نفس بالا می رود.
• عملکرد بایت ارتقاء می یابد.
• در افرادی که از دندان مصنوعی استفاده می کنند موجب می شود پروتز آنها به راحتی در جای خود باقی بماند.

فرنکتومی زبانی:

• ارتباطات ارتقاء می یابند.
• اشتها بهبود پیدا می کند زیرا فرد می تواند به درستی غذا بخورد.

 

یکی از سؤالاتی که معمولاً والدین از متخصص های ارتودنسی می پرسند این است “در چه سنی باید کودک خود را نزد ارتودنتیست ببریم؟” اغلب براکت ها را در کودکان حدود 10 سال می بینیم، بنابراین احتمالاً تعجب خواهید کرد اگر ببینید که کودکی 7 ساله تحت درمان اولیه و زود هنگام قرار گرفته است.

منظور ما این نیست که همه ی کودکان 7 ساله باید حتماً به ارتودنتیست مراجعه کنند، اما خیلی مهم است که برای چکاپ به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند. علاوه بر مراقبت از سلامت دندان های کودک، دندانپزشک تمام مشکلاتی که احتمالاً به درمان ارتودنسی نیاز دارند را نیز مورد بررسی قرار خواهد داد. اگر موضوعی نگران کننده وجود داشته باشد شما را به متخصص ارتودنسی ارجاع می دهد تا با درمان مداخله گر ارتودنسی مشکل کودک شما برطرف شود.

در اولین مراجعه به ارتودنتیست دندان ها و لبخند کودک مورد بررسی قرار می گیرند تا مشخص شود 1) آیا به درمان ارتودنسی نیاز دارد، 2) آیا شرایط لازم برای قرار گرفتن تحت درمان ارتودنسی را دارد. این کار با استفاده از سیستم ارزیابی تحت عنوان “فهرست شرایط نیاز به درمان ارتودنسی” انجام می شود. در برخی موارد، فوراً نیاز به درمان نیست اما ارتودنتیست از شما می خواهد کاملاً مراقب دندان ها و فک های کودک خود باشید. در این صورت، ممکن است از شما بخواهد برای معاینات تخصصی باز هم مراجعه کنید.

فواید درمان زود هنگام

 

مهم است که دندانپزشک با دقت پیگیر رشد و مشکلات دندان ها و فک های کودک شما باشد زیرا برخی مشکلات در سنین پایین تر بهتر درمان می شوند. با بزرگ تر شدن فرد، رشد استخوان های فک نیز متوقف شده و محکم تر می شوند. هر چند در سنین بالاتر درمان ارتودنسی هنوز امکان پذیر است، اما اندکی دشوارتر خواهد بود. در صورتی که درمان در سنین پایین تر آغاز شود، می توان رشد استخوان فک را هدایت کرد و وضعیت و عرض آنها را تغییر داد. متأسفانه این امکان برای افراد بزرگسال وجود ندارد و راهکارهای جایگزین می توانند شامل جراحی یا کشیدن دندان ها باشند. در صورتی که فرایند درمان حین رشد و بیرون آمدن دندان های دائم انجام شود، می توانیم کمک کنیم فضای کافی برای رشد آنها ایجاد شود تا در وضعیت درست رشد کنند.

شرایطی که باید مراقب آنها بود

برخی مشکلاتی که دندانپزشک آنها را مورد بررسی قرار خواهد داد عبارتند از:

• دندان های شیری که خیلی زود یا خیلی دیر می افتند- اکثر دندان های شیری بین سنین 5 و 14 سال می افتند.
• مکیدن انگشت- مخصوصاً اگر این عادت شدید باشد یا اگر پس از سن 10 سالگی تداوم داشته باشد.

 

 

• دندان هایی که با بستن بایت به درستی روی یکدیگر قرار نمی گیرند یا رو به جلو منحرف هستند.
• اپن بایت: شرایطی که دندان های جلوی دو فک پایین و بالا به یکدیگر نزدیک نمی شوند.
• اور بایت: شرایطی که دندان های فک بالا رو به جلو بوده و دندان های فک پایین را پوشش می دهند.
• آندر بایت: شرایطی که دندان های فک پایین رو به جلو بوده و دندان های فک بالا را پوشش می دهند.
• کراس بایت: شرایطی که دندان های فک بالا و پایین در یک راستا قرار نمی گیرند.
• نقص های گفتاری مانند نوک زبانی حرف زدن، نامفهوم حرف زدن، یا عدم ادای درست حروف.
• فشردگی و نامرتبی دندان های دائم جلوی قوس های دندانی.

ارجاع کودک به متخصص ارتودنسی

 

اگر راجع به موضوعی نگران هستید، دندانپزشک نخستین کسی است که باید مشکل خود را با او در میان بگذارید تا در صورت لزوم کودک شما را به متخصص ارتودنسی ارجاع دهد، اما اگر خودتان فکر می کنید کودک شما به درمان ارتودنسی نیاز دارد می توانید مستقیماً به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.

مراحل درمان ارتودنسی

مرحله ی اول (که تحت عنوان درمان مداخله گر اولیه نیز نامیده می شود) قبل از رشد تمام دندان های دائم آغاز می شود (اغلب زمانی که کودک 6 تا 10 ساله است). این درمان معمولاً برای ایجا  فضای کافی برای رشد دندان های دائم و نیز اصلاح مشکلات دهانی، از قبیل اوربایت و کراس بایت انجام می شود.

 

درمان اولیه ی ارتودنسی می تواند شامل استفاده از بریس های ثابت و متحرک شود، هرچند معمولاً ابزار متحرک رایج تر است. در این مرحله از درمان، اغلب از ابزارهای محدود دندانپزشکی از قبیل وسیع کننده ی کام و پلاک متحرک پارسیل استفاده می شود.

 

اگر برخی از دندان های جلوی کودک رو به جلو منحرف باشند، یا فک پایین او کوچک تر باشد، ارتودنتیست می تواند استفاده از بریس بلوک دوقلو را پیشنهاد دهد. این نوع بریس متحرک است و وضعیت فک ها را تغییر می دهد و به آنها کمک می کند در بهترین موقعیت خود قرار بگیرند. گاهی اوقات برای دستیابی به بهترین نتایج، پس از بریس متحرک از بریس های ثابت استفاده خواهد شد. مرحله ی دوم (که تحت عنوان درمان جامع نیز نامیده می شود) زمانی آغاز می شود که کودک بزرگ تر شده (سنین 11 تا 12 سال) و همه ی دندان های دائم رشد کرده اند. این درمان معمولاً شامل استفاده از بریس های کامل است. اینکه کودک به مرحله ی اول یا دوم درمان ارتودنسی نیاز خواهد داشت به وضعیت دندان های او بستگی خواهد داشت و نیز صلاحدید متخصص ارتودنسی مبنی بر اینکه درمان مداخله گر زود هنگام نیاز است.

فواید درمان زود هنگام

• می توان درمان های دراز مدت را به درستی مشخص کرد
• مشکلات دهانی را می توان زودتر شناسایی نمود
• راحت تر می توان دندان ها را برای براکت ها هدایت کرد، که مدت زمان استفاده از آنها را کاهش می دهد.

قرار دادن بریس ها روی دندان ها کار راحتی نیست زیرا باید به چند قطعه ی فلزی که روی دندان ها چسبانده می شوند عادت کنید. این ابزار باید برای مدت زمانی نسبتا طولانی، حدود 8 تا 12 ماه، دست نخورده درون دهان باقی بماند تا نتایج مطلوب حاصل شوند. در حالی که بیمار در تلاش است تا به لبخندی زیبا دست پیدا کند، هیچ چیز نا امید کننده تر از کنده شدن براکت های ارتودنسی نیست. کنده شدن براکت از روی دندان یکی از معمول ترین مشکلات بیمارانی است که برای اصلاح دندان های خود تحت درمان ارتودنسی با استفاده از بریس های سنتی قرار دارند. این اتفاق می تواند به علل مختلفی رخ دهد که پی بردن به آنها مهم است، زیرا با اطلاع از آنها می توانید برای پیشگیری از آن اقدامات لازم را انجام دهید.

علل کنده شده براکت ارتودنسی

بر اساس تجربه ی بیماران، براکت ارتودنسی ممکن است به یکی از علل زیر کنده شود:

نحوه ی ثابت کردن براکت روی دندان

 

پیش از قرار دادن براکت روی دندان ها، باید دندان کاملا تمیز شود. پس از آن براکت ها با استفاده از سمان دندانپزشکی روی دندان ها چسبانده می شوند. حتی پس از یک دوره پاکسازی تخصصی، این احتمال وجود دارد که مقداری جرم روی دندان باقی بماند. دندانی که به خوبی تمیز نشده باشد قادر نخواهد بود سمان را محکم نگه دارد، که در نهایت به شل شدن اتصال براکت ختم خواهد شد. علاوه بر این، میزان آماده سازی سمان دندانپزشکی نیز نقش مهمی در ایجاد اتصال محکم بین دندان و براکت ایفا می کند. در صورتی که سمان به خوبی ترکیب نشده باشد، اتصال ضعیف خواهد شد.

اشتباهات بیمار

 

پس از اینکه بیمار از مطب ارتودنتیست خارج می شود، مسئولیت مراقبت از بریس ها به عهده ی خود بیمار است. برای این منظور، ارتودنتیست فهرستی از کارهایی که بیمار پس از قرار گرفتن بریس ها روی دندان ها باید یا نباید انجام دهد ارائه می کند. ممکن است نیاز باشد رژیم غذایی فرد اندکی تغییر کند مثلا از غذاهای نرم بیشتر استفاده شود و از غذاهای سفت و خشک و نیز غذاهای چسبناک باید پرهیز شود. گاهی اوقات برخی نوشیدنی ها موجب ایجاد اختلال در چسب ارتودنسی می شوند. بعلاوه، نحوه ی مسواک زدن دندان ها نیز متفاوت خواهد بود. اگر بیمار از این قوانین تبعیت نکند، احتمال آسیب به ابزار بیشتر خواهد شد.

مشکلات ساختاری دندان ها

 

در برخی موارد ممکن است خود دندان باعث کنده شدن براکت از روی آن شود. دندانی که مینای آن دچار نقص و مشکل شده است، نمی تواند مانند یک دندان با مینای دندان طبیعی براکت را روی خود نگه دارد.

الگوی بایت

 

دلیل دیگر کنده شدن براکت ها مشکلات بایت خود بیمار است. ارتودنتیست حین قرار دادن براکت ها روی دندان ها از بیمار می خواهد بایت خود را روی هم قرار دهد تا بررسی کند آیا براکت ها در مسیر بایت قرار دارند یا خیر. برخی افراد در زمان های مختلف بایت خود را به شکلی متفاوت روی هم قرار می دهند. این می تواند باعث شود بایت دقیقا روی براکت ها قرارگیرد و باعث کنده شدن آن شود.

بهترین راه برای اجتناب از کنده شدن براکت ها این است که دستورالعمل های ارتودنتیست را به طور کامل دنبال نمایید. هنگامی که مسواک می زنید روبروی آینه بایستید و وضعیت بریس ها را به دقت بررسی نمایید. از این طریق می توانید متوجه کوچکترین تغییرات در موقعیت بریس ها شوید. در صورتی که متوجه شل شدن یا بیرون آمدن براکت ها شدید برای مراجعه به ارتودنتیست خود از قبل وقت بگیرید.

اقداماتی که در صورت کنده شدن براکت ارتودنسی، پیش از مراجعه به ارتودنتیست می توان انجام داد.

 

در صورتی که قبل از پایان مراحل درمان ارتودنسی براکت ارتودنسی کنده شود، ارتودنتیست با استفاده از یک چسب مخصوص آنها را در جای خود ثابت می کند. گرچه این چسب مخصوص است، اما مانند دیگر چسب ها عمل می کند و ممکن است در برخی موارد عمل نکند. در صورت کنده شدن براکت ارتودنسی، پیش از مراجعه به ارتودنتیست می توانید کارهای زیر را انجام دهید:

از موم ارتودنسی استفاده کنید.

 

گاهی اوقات ممکن است تنها بخشی از بریس کنده شود و به تدریج براکت ها موجب آزار لثه یا داخل گونه شوند. در چنین مواقعی ممکن است نتوان فورا به ارتودنتیست مراجعه کرد، مخصوصا اگر آخر هفته یا تعطیلات باشد. برای جلوگیری از آسیب براکت کنده شده به لثه ها، می توان از موم ارتودنسی استفاده نمود که تقریبا ارزان است و می توان بدون نسخه ی پزشک آن را تهیه کرد.

پیش از قرار دادن موم ارتودنسی، باید دندان ها را با دقت مسواک زد و منطقه ای که قرار است روی آن موم قرار گیرد کاملا خشک شود تا موم به راحتی روی آن ثابت شود. برای کاهش خطر رشد باکتری زدن مسواک ضروری است.

سیم ها را بچینید.

 

در صورتی که بریس ها کنده شوند، گاهی اوقات سیم آن به درون دهان فرو می روند که درد شدید داخل گونه را در پی خواهد داشت. گاهی اوقات خراش ناشی از سیم ها می توانند عفونت درون دهان را در پی داشته باشد. در موارد شدیدتر، ممکن است موجب مسمومیت خون (blood poisoning) شود.

 

اگر بریس ها کنده شوند، نخستین کاری که باید انجام دهید این است که تمام سیم هایی که هنوز داخل دهان هستند را بررسی کنید. در صورتی که تکه ای از آن درون بافت های درون دهان فرو می رود، با استفاده از یک گلوله پنبه آن را به جای نخست خود فشار دهید. گاهی اوقات، ممکن است لازم باشد برای بریدن آن از ناخن گیر استفاده کنید. از این راه می توانید احتمال آسیب بیشتر را کاهش دهید. پس از آن می توانید روی آن موم ارتودنسی قرار دهید. سپس در زمان مناسب، باید برای چسباندن مجدد آنها به ارتودنتیست مراجعه کنید.

اقدامات پیشگیرانه

تا زمانی که برای مراجعه به ارتودنتیست منتظر هستید، برای پیشگیری از بدتر شدن مشکلات می توان یک سری اقدامات پیشگیرانه انجام داد. از خوردن غذاهای سفت و خشک بپرهیزید. غذاهای نرم مانند ماست و میوه هایی مانند موز بخورید. غذاهای خشک و ترد مانند بیسکوییت و انوع مغزها نیز نباید در رژیم غذایی شما باشند. بعلاوه، عادات بد مانند جویدن ناخن را ترک کنید.

گاهی اوقات کنده شدن یک براکت ممکن است تاثیر زیادی روی نتیجه ی نهایی درمان نداشته باشد. در این صورت ارتودنتیست راجع به رژیم غذایی شما سوال می پرسد و توصیه های لازم را ارائه می دهد و زمان مراجعه ی بعدی را مشخص می کند.

براکت را بردارید.

 برداشتن براکت ها و سیم های باقی مانده در صورتی ضروری می شود که همه ی اجزاء شل شده باشند. مخصوصا اگر روی دندان های عقب خود نیز براکت باشد. اگر این اجزاء برداشته نشوند ممکن است بیمار سهواً آنها را قورت دهد.

در صورت شل شدن همه ی بریس، جلوی آینه بایستید، و بررسی کنید آیا براکت ها روی دندان ها تکان می خورند یا خیر. به آرامی آنها را بکشید و در صورت کنده شدن آنها را به طور کامل بردارید. اگر کل بریس با یک یا چند براکت در دهان آویزان مانده باشد و نتوانید آنها را از دندان جدا کنید، باید فورا به ارتودنتیست مراجعه کنید زیرا بلعیدن اجزاء ارتودنسی بسیار خطرناک است.

افراد اغلب اوقات درد درمان ارتودنسی را با ناراحتی ناشی از آن اشتباه می‌گیرند و قادر به تشخیص آنها از یکدیگر نیستند. درد عبارت است از حسی ناخوشایند و تجربه‌ای حسی که با آسیب واقعی به بافت همراه است. در حالی که ناراحتی عبارت است از حسی ناخوشایند و شرایطی آزاردهنده.

گاهی اوقات ممکن است این درد خفیف به حدی برای بیمار آزار دهنده باشد که باعث خواهد شد بیمار از پیگیری درمان صرفنظر نماید و بدون هیچ تلاشی برای بهبود روند درمان، به طور منظم از ابزارها استفاده نخواهد کرد. در حالی که با در میان گذاشتن این موضوع با ارتودنتیست، بیمار به سادگی قادر خواهد بود آن را کنترل نماید.

جابجایی دندان‌ها و درد

تنها 7 درصد از بیماران هیچ دردی احساس نخواهند کرد و تقریبا 99 درصد از کل بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می‌گیرند پس از اتصال بندها حسی ناخوشایند و آزاردهنده را تجربه خواهند کرد. کنترل درد یکی از اهداف اصلی درمان است، زیرا برخی مشکلات بایت و دندان‌ها با درد همراه هستند و هدف اصلی درمان ارتودنسی کاهش این گونه دردها است نه تشدید آنها.

جابجایی ارتودنتیک دندان‌ها و درد

دردی که بیمار در واکنش به فشارهای ناشی از درمان ارتودنسی تجربه می‌کند از نوع التهابی است، که در درجه‌ی اول ناشی از واکنش حسگرهای درد در بافت پیرامونی دندان است که به محرک فوری و نیز محرک‌های آتی واکنش نشان می‌دهند. سطح بالای فشار یا کشش می‌تواند باعث آسیب یا کمبود اکسیژن در غشای پریودنتال شود که طی یک فرایند التهابی، درون الیاف لیگامان، واسطه‌ای شیمیایی تولید می‌کند.

به نظر می‌رسد که طی نخستین مراحل درمان، زمانی که دندان‌ها در فواصل بیشتری جابجا می‌شوند درد بیشتری حس خواهد شد. سپس فواصل ایجاد درد، طول و شدت آن کاهش پیدا خواهد کرد. به تدریج درد کاهش پیدا می‌کند اما به طور کامل از بین نخواهد رفت که مربوط به ماهیت عمل ارتودنتیکی است که موجب تحریک بافت می‌شود. حداکثر شدت درد ظرف مدت حداقل 12 ساعت پس از کار گذاشتن ابزار ارتودنسی حس خواهد شد و حداکثر دو تا سه روز و در موارد نادر تا 15 روز ادامه خواهد داشت.

ارتودنتیست باید میزان تحمل درد بیمار را بررسی کند تا به همان میزان به دندان‌ها فشار وارد کند.

• فشار اندک ناشی از سیم‌های ارتودنسی حافظه دار و زنجیرها یا پاور چین‌های (power chains) الاستیکی، همراه با براکت‌های سلف لیگیت (self-ligating brackets) نیز می‌تواند شدت فشاری که به دندان وارد می‌شود، و در نتیجه دردی که بیمار احساس می‌کند را کاهش دهند.

 

• دو سوم از بیماران ارتودنتیک که برای نخستین مرتبه از الاستیک‌های بین فکی استفاده می‌کنند اندکی درد احساس خواهند کرد که باعث می‌شود بیمار پیش از غذا خوردن آن را خارج کند و گاهی فراموش کند مجددا آن را در جای خود قرار دهد.

 

• ارتودنتیست‌ها باید تماس‌های اولیه در حین بسته شدن دندان‌ها را به حداقل برسانند زیرا آسیبی که اینگونه برخوردها در پی دارند برای برخی بیماران درد زیادی ایجاد خواهد کرد.
• حین جویدن غذا درد افزایش پیدا خواهد کرد که باعث خواهد شد برخی بیماران عادات جویدن خود را تغییر دهند. توصیه‌ای که معمولا به این بیماران می‌شود این است که غذای نرم بخورند یا محتویات غذا را به قطعات کوچکتر برش دهند. از سوی دیگر، برخی ارتودنتیست‌ها نیز توصیه می‌کنند بیماران ارتودنسی باید طی چند ساعت نخست پس ار تنظیم سیم کمانی، به یک چیز نسبتا سفت مانند یک تکه پلاستیک گاز بزنند تا به عنوان مقاومت در برابر التهاب، سلول‌های بافت لثه‌ی اطراف دندان را تحریک کند.

درمان درد با استفاده از مسکن‌ها

یکی از ضروری‌ترین گام‌های اولیه این است که ارتودنتیست ارزیابی کلی از میزان دردی که بیمار، بویژه کودکان، حس می‌کنند داشته باشد. اطرافیان اغلب ممکن است توجهی به دردی که کودکان حس می‌کنند نداشته باشند زیرا کودکان قادر نیستند مانند بزرگسالان احساسات خود را به خوبی نشان دهند. اما ممکن است بیماران خردسال و نوجوان، دردی که تحمل می‌کنند را با عدم همکاری با ارتودنتیست و نیز عدم رعایت بهداشت دهان و دندان خود طی دوره‌ی درمان نشان دهند.

یکی از مطالعاتی که به مقایسه‌ی تاثیرگذاری مسکن‌های مختلف پرداخته بود، آنها را بر اساس میزان شدت دردی که قادر به تسکین آن هستند به این صورت دسته بندی کرده است:

 

دردهای خفیف تا متوسط	سطح 1	پاراستامول (استامینوفن)، ضد التهاب‌های غیر استروئیدی، آسپرین
دردهای متوسط تا شدید	سطح 2	کدئین + استامینوفن ترامادول + استامینوفن پودر اپیوم + استامینوفن
دردهای شدید تا غیر قابل تحمل	سطح 3	مورفین، فنتانیل، بوپرنورفین، نالبوفین

 

ارتودنتیست‌ها باید از شدت درد غیر قابل تشخیصی که بیمار از آن رنج می‌برد به عنوان راهنمایی برای درمان آن استفاده کنند، در حالی که با توجه به محل درد، سن بیمار، درمان‌های همزمان و نیز میزان اعتیادآور بودن مسکن، میزان تاثیرگذاری و میزان خطر را نیز مد نظر قرار دهند تا از عوارض جانبی احتمالی پیشگیری کنند. بعلاوه، باید دقت کنند که ممکن است افزایش دوز دارو موجب مسمومیت شود. به عبارت دیگر، باید فواید مسکن را در برابر عوارض جانبی آن بسنجد.

نتیجه گیری

دردی که بیمار با جابجایی ارتودنتیک دندان‌ها تجربه می‌کند می‌تواند حاد یا متوسط باشد که از جمله ویژگی‌های آن التهابی بودن آن است و در افارد مختلف متفاوت است. بنابراین، با تجویز مسکن مناسب می‌توان مانع خود درمانی بیمار شد. دسته بندی تجویز دارو بر اساس معیارهای زیر صورت خواهد گرفت:

• سن بیمار
• سلامت و سوابق پزشکی بیمار
• نوع تنظیماتی که در هر جلسه صورت می‌گیرد
• حساسیت بیمار به درد طبق ابراز شخصی بیمار در جلسه‌ی اول

با پیشگیری از بروز درد و نیز پیشگیری از وخامت آن در مراحل اولیه، ارتودنتیست قادر خواهد بود از تشدید ناراحتی ناشی از تنظیم مجدد ابزار ارتودنسی جلوگیری کند و روند درمان را به آرامی پیش ببرد. یکی از مهمترین وظایف درمانی ارتودنتیست این است که در خصوص ناراحتی‌های احتمالی یا دردی که ممکن است تجربه کنند به بیمار آگاهی دهد و به بیمار اطمینان دهد که این احساسات علائم آسیب شناسانه نیستند. مهم است که ارتودنتیست برای درک فرایند درمان و نیز چگونگی برخورد با درد و ناراحتی‌های همراه با آن به بیمار کمک کند. برای این منظور باید برای بیمار مسکن مناسب تجویز کند و رژیم غذایی مناسب و نیز چگونگی رعایت بهداشت دهان و دندان را برای او توضیح دهد.

 

گاهی اوقات بریس‌ها به تنهایی برای جابجایی دندان‌ها به سمت موقعیت بهتر، یا اصلاح مشکلات بایت یا درمان مشکلات رشد فک‌ها کافی نیستند. در این وضعیت‌ها، ممکن است ارتودنتیست استفاده از ابزارهای خاص را پیشنهاد دهد. هدگیر ارتودنسی نامی کلی برای یکی از این ابزارها است که در خارج از دهان پوشیده می‌شود و نیروی کافی برای جابجایی صحیح دندان‌ها و هدایت رشد صورت و فک‌ها را وارد می‌نماید.

چندین نوع مختلف هدگیر ارتودنسی وجود دارند، که هر یک به گونه‌ای طراحی شده است که در وضعیت‌های خاص بهترین عملکرد را داشته باشد. ارتودنتیست برنامه‌ی درمانی طراحی خواهد نمود که نیازهای خاص بیمار را هدف قرار خواهد داد و مناسب‌ترین نوع هدگیر را انتخاب خواهد کرد؛ بعلاوه نحوه‌ی استفاده و مراقبت از آن را نیز برای بیمار شرح خواهد داد. مهم است که دستورالعمل‌ها را با دقت دنبال نمایید، زیرا با همکاری بیمار و ارتودنتیست بهترین نتایج از درمان حاصل خواهند شد.

شکل ظاهری هدگیر

هدگیر از دو جزء تشکیل شده است: یک قطعه‌ی فلزی نعل اسبی- مانند که درون دهان قرار می‌گیرد و یک قطعه‌ی خارجی کمان- مانند که در بیرون دهان قرار می‌گیرد و به نوار متصل می‌شود. قطعه‌ی درون دهان به بندهای روی براکت‌های دورترین مولرها (که بند باکال نامیده می‌شود) در قوس دندانی بالا متصل می‌شود.

انواع هدگیر ارتودنسی

 

یکی از رایج‌ترین انواع هدگیر، هدگیر cervical (low- pull)  (پشت گردنی یا نوار گردنی) است. این ابزار دارای سیمی U شکلی است که به بندهای پشت دندان متصل می‌شود و یک نوار که در پشت گردن قرار می‌گیرد. دستگاه مشابه هدگیر (high-pull) occipital است که دارای سیمی است که به دندان‌ها متصل می‌شود، نواری را می‌کشد که در پشت و روی سر قرار می‌گیرد.

این نوع هدگیرها عموما با کنترل رشد فک بالا، برای اصلاح اوربایت افقی شدید (در اصطلاح تکنیکی “اورجت” نامیده می‌شود) در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعلاوه، برای حفظ بایت در وضعیت مناسب و نیز اصلاح فواصل بین دندان‌ها بعد از کشیدن دندان می‌توان این ابزارها را برای افراد بزرگسال نیز استفاده نمود. به طور کلی، این نوع هدگیرها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هر روز می‌توان بین 12 تا 14 ساعت آنها را استفاده کرد.

نوع دیگر هدگیر معکوس (reverse-pull) یا فیس ماسک (facemask) است. این ابزار عموما برای اصلاح آندربایت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع هدگیر فک بالا را (به جای عقب بردن) به جلو می‌کشد، که اجازه می‌دهد به فک پایین برسد و با آن هماهنگ شود. این ابزار شامل دو نوار می‌شود، که یکی روی پیشانی و دیگری روی چانه قرار می‌گیرد- و از طریق یک چارچوب عمودی به یکدیگر متصل هستند. الاستیک‌ها یا سیم‌ها، که از چارچوب به بریس‌ها متصل می‌شوند، نیروی کششی ایجاد می‌کنند. ممکن است نیاز باشد بیمار این ابزار را 14 تا 16 ساعت در روز استفاده نماید.

موثر واقع شدن هدگیر به همکاری بیمار بستگی دارد

 

هر کدام از انواع هدگیر را که استفاده می‌کنید، نکات مهمی هستند که باید از آنها مطلع باشید. احتمالا مهم‌ترین نکته این است که، برای موثر واقع شدن هدگیر ارتودنسی، باید دستورالعمل‌های مربوط به استفاده از ابزار را با دقت دنبال نمایید- به این معنا که هر روز باید برای مدت زمانی مشخص آن را استفاده نمایید. اگر شب‌ها هدگیر خود را می‌پوشید و یک شب موفق به استفاده از آن نشوید، می‌توانید روز بعد زمان از دست رفته را جبران نمایید- در غیر اینصورت، تمام تلاش شما طی هفت روز گذشته از بین خواهد رفت.

وجود اندکی احساس ناراحتی تا زمان عادت کردن به این ابزار ارتودنسی کاملا طبیعی است. خوشبختانه، اگر صادقانه از آن استفاده نمایید، ناراحتی ظرف چند روز برطرف خواهد شد. می‌توانید از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن استفاده نمایید که نیاز به نسخه‎‌ی پزشک ندارند، بعلاوه، سعی کنید در رژیم غذایی خود، غذاهای نرم را بگنجانید تا به تنظیم ابزار کمک نمایید.

گاهی اوقات ممکن است هنگام جویدن کمی درد احساس نمایید، یا مولرهای اول شما اندکی لق شوند. این اتفاقات کاملا طبیعی هستند و نشان دهنده‌ی تاثیرگذاری ابزار هستند. با این حال، اگر در دهان خود درد غیر عادی حس می‌کنید، دقت نمایید، زیرا ممکن است بند لنگر یا تکیه گاه روی مولر اول (دندانی که هدگیر به آن متصل شده است) شل شده باشد، یا ممکن است ناگهان متوجه شوید که اندازه‌ی هدگیر دیگر مناسب نیست. این علائم نشان دهنده‌ی بروز مشکل هستند. در این صورت فورا با ارتودنتیست خود تماس بگیرید.

مراقب هدگیر و نیز سلامت دهان و دندان خود باشید.

برای مراقبت از هدگیر ارتودنسی، به گونه‌ای که موثر عمل نماید- و نیز برای حفظ سلامت عمومی دهان و دندان- باید دستورالعمل‌های ارتودنتیست خود در رابطه با مراقبت و تمیز نمودن ابزار را دنبال نمایید. قسمت داخل دهانی ابزار باید با استفاده از مسواک و خمیر دندان به طور منظم تمیز شود، اما معمولا بخش بیرونی آن نیاز به تمییز کردن ندارد.مهم است که هدگیر خود را به درستی بپوشید و خارج نمایید. به خاطر داشته باشید، هر مرتبه که به ارتودنتیست مراجعه می‌کنید، ابزار خود را به همراه داشته باشید- اما حین انجام فعالیت‌های ورزشی یا حتی هنگام دویدن و بازی کردن در منزل آن را خارج نمایید.

پوشیدن هدگیر ارتودنسی ممکن است تغییری بزرگ به نظر برسد- و مدتی زمان می‌برد تا فرد به آن عادت کند. به خاطر داشته باشید، شما بخشی از این تیم هستید، که عبارت است از کارکنان کلینیک، ارتودنتیست شما و خود شما! وقتی همه با یکدیگر همکاری می‌کنند، دستیابی به هدف امکان پذیر خواهد شد: لبخندی زیبا که تا پایان عمر همراه شما خواهد بود.