هنگامی که دندان‌های دو فک به درستی بر یکدیگر منطبق نباشد، باید درمان ارتودنسی انجام شود تا این مشکل اصلاح گردد. در صورتی که این مشکل که به آن مال اکلوژن یا مشکلات بایت گفته می‌شود درمان نشود در عملکرد جویدن، صحبت کردن و سلامت دندان‌ها تأثیر گذاشته و باعث ساییدگی زود هنگام دندان‌ها و از دست رفتن مینا و همچنین افزایش احتمال آسیب ‌دیدگی دندان‌ها و مفصل فک می‌شود. برای این که جلوی این مشکلات را بگیرید ابتدا باید آنها را شناسایی نمایید. در اینجا با انواع مشکلات بایت یا مال اکلوژن آشنا می‌شوید.

آندربایت

آندربایت با جلو زدگی فک یا دندان‌های پایین مشخص می‌شود به صورتی که دندان‌های جلویی فک پایین جلوتر از دندان‌های بالایی قرار می‌گیرند.

کراس بایت

این مال اکلوژن زمانی اتفاق می‌افتد که دندان‌های بالایی با سطح داخلی (پشت دندانی) دندان‌های پایینی تماس پیدا می‌کنند. این تماس باعث لایه لایه شدن سطح پشتی دندان‌ها و ناهمراستایی رشد فکها می‌شود. معمولاً این بیماران برای بستن دهان باید فک پایین را جلوتر آورده یا به طرفین جابه‌جا کنند. این اشکال بایت منجر به استفاده غیر مناسب از فکها شده و گاهی اوقات موجب عدم تقارن ساختار صورت می‌شود.

جلو زدگی دندان‌های جلویی بالایی یا اورجت

در این مشکل بایت، دندان‌های جلویی فک بالا به سمت جلو انحراف پیدا میکنند. به این ترتیب دندانهای جلویی بالا خیلی جلوتر از دندانهای پایینی قرار میگیرند.

اوربایت

دندانهای جلویی بالایی خیلی پایینتر از حد نرمال قرار گرفته و هم‌پوشانی زیادی با دندان‌های پایین دارند به طوری که بخش کمی از دندان‌های پایینی دیده می‌شود و یا حتی گاهی اوقات هیچ بخشی از دندان‌های پایینی دیده نمی‌شود. این وضعیت باعث می‌شود دندان‌های جلویی پایینی در تماس با بافت نرم سقف دهان قرار گرفته و باعث آسیب دیدن آن شوند. از جمله مشکلات متداول مربوط به اوربایت، لبخند لثه ای، جلو زدگی لب‌ها و ساییدگی بیش از حد دندان‌های جلویی است.

شلوغی و به‌ هم‌ ریختگی دندانها

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که فضای کافی برای همه دندان‌ها در قوس دندانی وجود ندارد. متداولترین علت استفاده از براکت برای صاف و همراستا کردن دندان‌ها همین مشکل است. شلوغی و به‌ هم ‌ریختگی دندان‌ها نه تنها باعث نازیبایی لبخند می‌شود بلکه موجب بروز مشکلات لثه و پوسیدگی دندان می‌شود چرا که تمیز کردن نواحی بین دندان‌ها به خصوص در جاهایی که هم‌پوشانی بین آنها وجود دارد دشوار می‌شود.

فاصله بین دندان‌ها

در اثر عدم وجود یک یا چند دندان و یا بزرگ بودن فضای قوس دندانی بین دندان‌ها فاصله ایجاد می‌شود. یکی دیگر از دلایل متداول سیم‌کشی دندان‌ها، بستن فاصله بین دندان‌ها است. این وضعیت نقطه مقابل شلوغی و به ‌هم‌ ریختگی دندان‌ها است چرا که فضای قوس دندانی و فکها بیشتر از اندازه دندان‌هایی است که از لثه بیرون زده اند.

اپن بایت

این نوع مشکل بایت اجازه نمیدهد درست غذا را در دهان گرفته و بجوید چرا که دندانهای جلویی بالا و پاینی همپوشانی نداشته و به هم نمیرسند. اپن بایت میتواند در اثر مشکلاتی از جمله فشار زبان (فشار دادن زبان به دندانهای جلویی)، مکیدن انگشت ایجاد شود. معاینه و مداخله درمانی به موقع برای اصلاح این مشکل ضروری است.

عدم تطابق خط میانی

در این وضعیت خط میانی قوس دندانی بالا و پایین بر یکدیگر انطباق ندارند. این اتفاق در شرایطی ایجاد میشود که بایت عقب دهان دچار مشکل بوده و هماهنگی خوبی ندارد. این وضعیت بر عملکرد فک تاثیر گذاشته و در عملکرد دندانها تداخل ایجاد مینماید.

• براکت

متداول‌ترین وسیله ارتودنسی که برای صاف و همراستا کردن دندان‌ها و اصلاح موقعیت فک استفاده می‌شود، سیستم براکت نام دارد. تقریباً همه سیستم براکت را با ظاهر فلزی و سیم‌ کشی دندان‌ها می‌شناسند. سیستم براکت حاوی نگینهای براکت و سیم ارتودنسی و قطعات دیگر می‌باشد.

• فضا ساز یا جدا کننده

فضا ساز که به آن جدا کننده، سپراتور یا اسپیسر نیز گفته می‌شود، حلقه فلزی یا کشی کوچک است که بین دندان‌ها قرار داده می‌شود تا بین آنها فاصله ایجاد کند. در شرایطی که دندان‌ها بیش از اندازه به یکدیگر چسبیده ‌اند و فاصله بین آنها وجود ندارد تا بتوان بند ارتودنسی را دور دندان انداخت، از این وسیله ارتودنسی استفاده می‌شود. پس از ایجاد فضای لازم، فضا ساز برداشته میشود.

• هدگیر

هدگیر یک وسیله ارتودنسی است که به عنوان لنگر موقتی عمل کرده و هدایت رشد فکها را برعهده دارد. هدگیر حاوی یک تسمه است که در پشت سر یا گردن قرار می‌گیرد. از این وسیله ارتودنسی برای ایجاد فضا برای دندان‌ها، حرکت دادن دندان‌ها به موقعیت بهتر یا پیشگیری از حرکت دندان‌ها استفاده می‌شود. در روزهای اول استفاده از هدگیر ممکن است دندان‌ها درد بگیرد اما خیلی زود به آن عادت می‌کنید. در صورتی که دستورالعمل استفاده از هدگیر را رعایت نکنید، طول دوره درمان افزایش یافته و ممکن است برنامه درمانی تغییر کند. هنگام درآوردن هدگیر باید مراقب باشید. در صورتی که هدگیر را با دقت در نیاورید، ممکن است بخشی از آن که به دندان‌ها متصل می‌شود به لب‌ها، گونه، صورت و یا حتی چشم‌ها آسیب وارد کند. توجه داشته باشید هدگیر را در نیاورید مگر این که تسمه آن پاره شود. هنگام بازی یا فعالیت‌های ورزشی هدگیر را در بیاورید.

• هربست

هربست وسیله ای است که در اصلاح اوربایت شدید در بیمارانی که در سن رشد قرار دارند بسیار مؤثر عمل میکند. از این وسیله برای تقویت رشد فک پایین به سمت جلو استفاده میشود و در عین حال نیرویی به فک بالا وارد میشود تا آن را عقب نگه دارد. ممکن است همزمان از وسیع کننده کام برای پهن کردن فک بالا استفاده شود. هربست به دندانهای عقبی چسبانده میشود و 24 ساعت شبانه روز فعال است. این وسیله باید تمام وقت استفاده شود و طول دوره آن معمولاً شش ماه تا یکسال است. هربست بسته به سن بیمار و مشکل ارتودنسی ممکن است به تنهایی و یا همراه با براکت استفاده شود. ممکن است هربست به جای هدگیر مورد استفاده قرار بگیرد. در بیشتر موارد هربست اصلاح اورجت را بدون نیاز به کشیدن دندان یا جراحی فک تسهیل مینماید.

• فنر فورسوز یا فورسس

این فنر برای اصلاح اورجت متوسط تا شدید و کاهش نیاز به هدگیر یا کشیدن دندانهای دائمی استفاده میشود. از این وسیله ارتودنسی همراه با براکت استفاده شده و با استفاده از اعمال نیروی پیوسته عمل میکند تا مال اکلوژن کلاس 2 را درمان نماید.

• پندولوم یا پندکس

این وسیله ثابت ارتودنسی روش منحصر به فردی برای اصلاح مال اکلوژن کلاس دو به شمار میآید. در شرایطی که به نظر میرسد رشد بیمار رو به اتمام است و هدگیر یا وسیله فانکشنال کارایی کمتری دارد، از این وسیله استفاده میشود. پندولوم نیاز به استفاده از هدگیر یا فانکشنال را ممکن است برطرف نماید.

• بایونیتور یا بیونیتور

این وسیله ارتودنسی یک وسیله فانکشنال غیر ثابت و مطمئن است که از آن برای اصلاح اورجت شدید استفاده میشود. مهمترین مزیت این وسیله سهولت استفاده و غیر ثابت بودن آن است که باعث میشود غذا خوردن و رعایت بهداشت برای بیمار آسانتر باشد.

• الاستیک یا حلقه کشی

الاستیک یک حلقه کشی است که موقعیت دندانهای بالا و پایین نسبت به یکدیگر را اصلاح میکند. استفاده از الاستیک باید طبق دستور ارتودنتیست باشد و در فواصل منظم که برای تنظیم براکت به ارتودنتیست مراجعه میکنید باید آن را تعویض نمایید.

• هدگیر معکوس یا فیس بو

این وسیله ارتودنسی برای اصلاح مال اکلوژن اسکلتی کلاس سه (آندربایت) استفاده میشود. این وسیله با هدایت رشد فک به جلو کشیدن فک بالا و عقب کشیدن فک پایین کمک مینماید. هدگیر معکوس باید 12 تا 14 ساعت در روز استفاده شود. معمولاً این وسیله هم زمان با وسیع کننده کام مورد استفاده قرار میگیرد.

• وسیع کننده قوس دندانی

انواع وسیله های وسیع کننده قوس دندانی برای افزایش فضای قوس دندانی طراحی شده اند که متداولترین آن وسیع کننده کام است.

وسیع کننده کام یک وسیله ارتودنسی ثابت است که در سقف دهان قرار میگیرد و وظیفه آن پهنتر کردن سقف دهان و در نتیجه قوس دندانی بالا است. وسیع کننده کام یک پیچ در وسط بدنه دارد که در فواصل منظم باید پیچانده شود تا در خط میانی کام کشش ایجاد شود و رشد استخوان تحریک شود. کواد هلیکس نیز یک وسیع کننده کام از نوع ثابت است که برخلاف مورد قبل، برای سفت شدن نیازی به پیچاندن پیچ ندارد. وسیله ارتودنسی شوارتز نیز برای بزرگ کردن قوس دندانی بالا یا پایین استفاده میشود و غیر ثابت است. با این حال بهتر است 24 ساعت استفاده شود و تنها برای غذا خوردن و مسواک زدن آن دربیاورید.

• قفس زبان

این وسیله ارتودنسی برای ترک عادت فشار زبان (الگوی بلع غیر طبیعی که در آن زبان به جای این که به سقف دهان فشار داده شود به دندانهای جلویی فشار وارد میکند) استفاده میشود. همچنین از این وسیله برای ترک عادت مکیدن انگشت نیز استفاده میشود. قفس زبان ثابت بوده و به دندانها چسبانده میشود.

• براکت توربو

براکت توربو دو نگین براکت کوچک هستند که به سطح پشتی دندانهای جلویی چسبانده میشوند تا به اصطلاح اوربایت کمک کنند. وجود براکت توربو در پشت دندانهای جلویی باعث میشود دندانهای جلوی بالایی نتوانند بیش از حد پایین میآید.

• فضا نگهدار قوس دندانی

برای حفظ فضای موجود در قوس دندانی و یا ایجاد فضا از انواع فضا نگه دار ممکن است استفاده شود. متداولتر فضا نگه دار قوس دندانی سیم کمانی پشت دندانی و سیم کمانی نانس هستند. این وسیله های ارتودنسی موقتی، ثابت بوده و برای جلوگیری از انحراف دندانهای آسیاب به سمت جای خالی پس از افتادن دندانهای شیری استفاده میشوند. از آنجایی که دندانهای شیری بزرگتر از دندانهای دائمی جایگزین هستند، حفظ جای آنها برای درمان شلوغی و بهم ریختگی دندانها در آینده مفید است.

• نگهدارندة ارتودنسی یا ریتینر

پس از این که براکت کار خود را انجام داد و ارتودنتیست آن را از دهان بیمار خارج کرد، فرایند صاف و همراستا کردن دندانها به پایان رسیده است. اما هنوز کار شما تمام نشده است. برای حفظ موقعیت جدید دندانها تا مدتی باید از نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر استفاده کنید. نگهدارنده انواع گوناگونی دارد و به صورت ثابت یا غیر ثابت مورد استفاده قرار میگیرد.

• موقعیت دهنده یا پوزیشنر

این وسیله ارتودنسی حرکت نهایی دندان در طی درمان ارتودنسی را تکمیل میکند. در صورت همکاری کامل شما، تنها استفاده از پوزیشنر به مدت چهار تا هشت هفته کافی است.

براکت ارتودنسی چیست؟

براکت متداولترین وسیله ارتودنسی است که برای صاف و همراستا کردن دندان‌ها و فکها استفاده می‌شود. امروزه براکت‌ها طراحی‌های گوناگونی دارند که باعث می‌شود برای طیف گسترده ‌تری از افراد و نیازهای متفاوت قابل استفاده باشد.

سیستم براکت از نگینهای مربع شکل کوچکی به نام نگین براکت تشکیل شده است که به سطح جلوی دندان ها چسبانده می‌شود و سیم ارتودنسی که از نگینهای براکت عبور کرده و آنها را به یکدیگر متصل نگه می‌دارد و وظیفه اعمال نیرو به دندان‌ها را برعهده دارد. همچنین سیستم براکت شامل اجزاء و قطعات گوناگونی از جمله الاستیک، لیگاچور، حلقه فلزی (بند ارتودنسی)، قلاب و فنر می باشد که هر یک از آنها وظیفة مشخصی داشته و در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 انواع براکت ارتودنسی

همان‌طورکه گفته شد خواسته ‌ها و نیازهای افراد مختلف متقاضی درمان ارتودنسی، متفاوت است به همین علت سیستم‌های مختلفی برای درمان ارتودنسی طراحی شده است. برای مثال برای برخی افراد به دلیل موقعیت اجتماعی خاصی که دارند، نامرئی بودن سیستم براکت از اولویت بالایی برخوردار است، برای برخی دیگر کارایی و کوتاه شدن دوره درمان اهمیت بیشتری دارد و برای برخی ممکن است هزینه اولویت اصلی را داشته باشد. برای این که بدانید کدام نوع براکت ارتودنسی برای شما مناسب است ابتدا باید آشنایی مختصری آنها داشته باشید.

• براکت فلزی

رایج‌ترین سیستم براکت مورد استفاده، براکت فلزی است. در واقع با شنیدن عبارت درمان ارتودنسی اولین چیزی که به ذهن همه خطور می‌کند ظاهر سیم‌ کشی و فلزی دندان‌ها است. سیستم براکت فلزی از نگینهای مربع شکل فلزی کوچک و سیم ارتودنسی تشکیل شده است. مؤثرترین و کارآمدترین سیستم براکت که قابلیت حل مشکلات پیچیده ارتودنسی را دارد براکت فلزی است. همچنین از نظر هزینه تقریباً ارزان‌ترین نوع براکت محسوب می‌شود. با این حال گاهی اوقات ممکن است به علت ظاهر فلزی و جلب توجه زیاد بسیاری از متقاضیان درمان ارتودنسی تمایلی به استفاده از آن نداشته باشند. همچنین برخی زواید فلزی سیستم براکت ممکن است بافت‌های نرم دهان را تحریک و زخم نماید. این مشکل با اندکی موم دندانپزشکی قابل حل است.

• براکت سرامیکی

برای افرادی که ظاهر لبخند در طی درمان ارتودنسی برایشان اهمیت زیادی دارد سیستم‌های نامرئی طراحی شده است که یکی از آنها براکت سرامیکی است. اگر چه سیستم براکت سرامیکی کاملاً نامرئی نیست اما بسیار کمتر از براکت فلزی جلب توجه می‌کند چرا که نگینهای براکت از جنس سرامیک شفاف یا سفید رنگ ساخته می‌شود که در پس زمینه سفید رنگ دندان استتار می‌کند. همچنین در برخی شرایط از سیم ارتودنسی سفید رنگ استفاده می‌شود که به نامرئی شدن بیشتر این سیستم براکت کمک می‌کند. با این حال باید در نظر داشته باشید سیستم براکت سرامیکی گران‌تر از براکت فلزی است. از نظر کارآمدی این براکت با براکت فلزی قابل مقایسه و برابر است. یکی دیگر از مشکلات احتمالی براکت سرامیکی امکان تغییر رنگ سرامیک و زرد شدن آن است. با این حال سرامیک در مقابل تغییر رنگ و لکه مقاوم محسوب می‌شود.

• مینی براکت

سیستم مینی براکت کاملاً مشابه براکت معمولی است با این تفاوت که نگینهای براکت کوچک‌تر هستند و سطح کمتری از دندان را می‌پوشانند بنابراین کمتر جلب توجه می‌کنند.

• براکت پشت دندانی

سیستم براکت پشت دندانی یا لینگوال مشابه سیستم براکت معمولی است با این تفاوت که نگینهای براکت به سطح پشتی دندان‌ها چسبانده می‌شود بنابراین در معرض دید قرار ندارند و سیم ارتودنسی نیز از سطح پشتی دندان‌ها عبور می‌کند (شکل بالا). بنابراین در حالت معمولی هنگام صحبت کردن براکت در دهان دیده نمی‌شود. در واقع سیستم براکت پشت دندانی واقعا نامرئی است. اما از آنجایی که نصب این سیستم بر پشت دندان‌ها و تنظیم آن در هر جلسه، بیشتر طول می‌کشد، ممکن است هزینه بیشتری به دنبال داشته باشد. همچنین از آنجایی ‌که سیستم براکت در معرض دید و در دسترس قرار ندارد، تمیز کردن آن دشوارتر بوده و زمان بیشتری نیاز دارد. از طرفی ممکن است صحبت کردن به خصوص در روزهای اول با مشکل مواجه شود و تلفظ برخی واژه ‌ها دشوار باشد. با این حال خیلی زود به آن عادت کنید و یاد می‌گیرید چگونه صحیح صحبت کنید.

• براکت خود لیگاچور یا دیمون

سیستم براکت خود لیگاچور یا دیمون مشابه سیستم براکت معمولی است با این تفاوت که در آن نیازی به استفاده از حلقه کشی یا سیم لیگاچور وجود ندارد.

لیگاچور (شکل بالا) یک سیم تابیده و یا حلقه کشی است که دور نگین براکت قرار میگیرد تا سیم ارتودنسی را متصل به آن نگه دارد. اما نگینهای براکت خود لیگاچور به گونه ای طراحی شده اند که خود حاوی گیره ای برای نگه داشتن سیم ارتودنسی هستند. این سیستم باعث میشود اصطکاک بین دندان و براکت کاهش یافته و در نتیجه دندان با نیروی کمتر بیشتر حرکت کند. بنابراین درد آن کمتر از سیستمهای دیگر است. از طرفی به علت عدم وجود لیگاچور، بهداشت دهان آسانتر بوده و تمیز کردن براکت موثرتر انجام میشود در نتیجه احتمال پوسیدگی، لکه و تغییر رنگ دندان و عفونت لثه که در اثر تجمع پلاک در اطراف نگین برکت اتفاق می افتد کاهش پیدا میکند.

• الاینر شفاف یا اینویزالاین

یکی از محبوب‌ترین سیستم‌های درمان ارتودنسی، الاینر شفاف است که یکی از مشهورترین برندهای آن اینویزالاین نام دارد. الاینر شفاف بر خلاف تمامی سیستم‌های براکت که پیش‌تر به آنها اشاره شد، ثابت نیست و به دندان‌ها چسبانده نمی‌شود. الاینر شفاف ارتودنسی غیر ثابت بوده و بیمار می‌تواند هر زمان که می‌خواهد آن را درآورده و دوباره سر جای خود بگذارد. این ویژگی یک شمشیر دو لبه است به این معنی که از طرفی راحتی بیشتری برای بیمار فراهم می‌کند و در بسیاری موقعیتهای اجتماعی، بیمار می‌تواند آن را از دهان خارج کند و با آسودگی خاطر صحبت کند اما از طرفی در صورتی که بیمار همکاری لازم را نداشته باشد و طبق دستور ارتودنتیست تمام وقت از آن استفاده نکند، درمان به مخاطره افتاده و ممکن است تمام زحمات به هدر برود. الاینر شفاف از پلاستیک شفاف ساخته شده و تقریباً نامرئی است. برای مسواک زدن و غذا خوردن باید آن را از دهان خارج کنید. در مواقعی که الاینر را از دهان خارج می‌کنید باید مراقب باشید آن را گم نکنید یا در جایی که امکان آسیب دیدن آن وجود دارد قرار ندهید. الاینر را باید مرتباً هر روز تمیز کنید تا محلی برای تجمع میکروب‌ها و پلاک‌ها نشود.

• براکت توربو

براکت توربو در واقع یک سیستم براکت ارتودنسی نیست و برای حرکت دادن دندان‌ها استفاده نمی‌شود بلکه نگین براکت کوچکی است که به سطح پشتی دندان‌های جلویی چسبانده می‌شود تا اجازه ندهد دندان‌های جلوی بالا و پایین بیش از اندازه نرمال با یکدیگر هم‌پوشانی داشته باشند. براکت توربو برای اصلاح مشکلات بایت ( اوربایت شدید) استفاده می‌شود.