امروزه به دنبال افزایش آگاهی افراد جامعه، بسیاری از افراد بزرگسال در پی درمان ارتودنسی هستند. در بین افراد بزرگسالی که به ارتودنتیست ها مراجعه می کنند، تعداد زیادی از آنها زنان بارداری هستند که در دوران بارداری تصمیم گرفته اند تحت درمان ارتودنسی قرار بگیرند یا زنانی که در طول درمان ارتودنسی باردار شده اند. شاید سؤالی که به ذهن بسیاری از شما خطور می کند این است که “آیا در طول دوران بارداری می توان درمان ارتودنسی را آغاز کرد یا ادامه داد، یا در طول درمان ارتودنسی باردار شد؟”

پاسخ این پرسش تا حدودی دشوار است، اما می توان گفت در بسیاری موارد می تواند مثبت باشد، به این معنا که بسیاری از زنان باردار هم می توانند از درمان ارتودنسی بهره مند شوند. در این مقاله قصد داریم اطلاعات لازم برای زنان بارداری که قصد انجام درمان ارتودنسی دارند را ارائه دهیم.

لزوم درمان ارتودنسی

دلایل بسیاری هستند که باعث می شوند انجام درمان ارتودنسی برای افراد بزرگسال ضروری باشد، از جمله، بهبود عملکرد دهان و اکلوژن، بهبود زیبایی و نیز جنبه های فیزیولوژیکال. بسیاری از افراد بزرگسال ممکن است به دلایلی مانند عدم اطلاعات کافی یا مشکلات مالی موفق نشده باشند در سنین پایین از درمان ارتودنسی بهره مند شوند. اما به تدریج با افزایش آگاهی و تمایل افراد به داشتن لبخند و ظاهری زیباتر و نیز تغییر در وضعیت مالی، مانند برخورداری از بیمه های درمانی، افراد بزرگسال بیشتری به دنبال درمان ارتودنسی هستند. از میان این افراد بزرگسال، تعداد بسیار زیادی از آنها زنان هستند و به همین نسبت تعداد زیادی از آنها زنان باردار هستند.

بارداری یکی از عجیب ترین دوران زندگی هر زنی محسوب می شود. شاید شما هم این جمله را شنیده باشید که “باید ظاهر خوبی داشت تا بتوان احساس خوبی داشت”. زنان باردار نیز باید خوب به نظر برسند تا احساس درونی خوبی داشته باشند. این احساس می تواند روی سلامت عمومی خود مادر و جنین تأثیر داشته باشد. وقتی شما دندان های صافی داشته باشید، همیشه لبخند خواهید زد. بنابراین اگر تصمیم گرفته اید تحت درمان ارتودنسی قرار بگیرید و به تازگی متوجه شده اید باردار هستید، هیچ دلیلی وجود ندارد از تصمیم خود صرف نظر کنید. این دو شرایط در کنار یکدیگر عملی هستند. با این حال در زنان بارداری که قصد دارند تحت درمان ارتودنسی قرار بگیرند، عواملی هستند که باید مد نظر قرار گیرند:

1. التهاب لثه (ژینژیویت gingivitis) در دوران بارداری
2. تغییرات هورمونی و تأثیر آنها روی جابجایی دندان ها
3. عادات غذایی و ویار دوران بارداری و تأثیر آن روی درمان ارتودنسی.
4. تأثیر داروها در دوران بارداری و جابجایی های ارتودنتیک

عوامل مهم دوران بارداری در طول درمان ارتودنسی

سلامت لثه ها در دوران بارداری

ژینژیویت نتیجه برخی عوامل سیستمیک و موضعی است. از میان عوامل سیستمیک، نقش تغییرات هورمونی در طول دوران بارداری شناخته شده است. هر چند وجود ابزارهای ارتودنسی ثابت روی دندان ها به تنهایی نمی تواند عامل بروز ژینژیویت باشد، اما بارداری و عدم رعایت درست بهداشت دهان و دندان با یکدیگر می توانند منجر به التهاب مزمن لثه شوند که ممکن است پیشرفت کند و در بیماری که تحت درمان ارتودنسی قرار دارد، موجب وخامت شرایط پریودنتال شود. ژینژیویت و هایپرپلازی لثه از جمله مشکلاتی هستند که ممکن است به همراه بارداری مشاهده شوند، که در دوران بلوغ و یائسگی نیز ممکن است وجود داشته باشند.

تغییرات  هورمونی و عروقی می توانند موجب افزایش مایع شکاف بین لثه ها و دندان ها و تشدید واکنش به پلاک دندان ها شوند. معروف است که ابزارهای ثابت ارتودنسی موجب تجمع پلاک می شوند. با این حال، وقتی در کنار التهاب لثه ای قرار می گیرند که ممکن است از قبل وجود داشته باشد، مثلاً در زنان باردار، این احتمال وجود دارد که این شرایط فوراً به بیماری پریودنتال تبدیل شود. بنابراین، افزایش آگاهی زنان از اهمیت مراقبت های سلامت دهان در طول درمان ارتودنسی، مخصوصاً اگر باردار هستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تأثیر هورمون ها روی جابجایی دندان ها

نتایج آزمایشاتی که روی موش های آزمایشگاهی صورت گرفته اند حاکی از این هستند که سرعت جابجایی دندان ها تحت تأثیر هورمون ها قرار دارد. جابجایی ارتودنتیک در موش های باردار در مقایسه با موش های غیر باردار با سرعت بیشتری اتفاق می افتد. در مطالعه ای دیگر که روی تأثیر پروژسترون روی جابجایی ارتودنتیک دندان ها صورت گرفته است مشخص شد این هورمون می تواند روی بازسازی پریودنتال در جابجایی ارتودنتیک دندان ها در موش های باردار تأثیر داشته باشد و به تشکیل استخوان آلوئولار کمک کند. کاربرد پروژسترون در دراز مدت می تواند موجب کاهش میزان جابجایی دندان ها شود. استروژن نیز می تواند میزان تحلیل استخوان را کاهش دهد.

هورمون ریلکسین Relaxin که تحت عنوان هورمون بارداری شناخته می شود درست پیش از به دنیا آمدن بچه در بدن مادر ترشح می شود که موجب شل شدن عضلات و رباط ها می شود تا مادر با درد کمتری بچه را به دنیا بیاورد. هورمون ریلکسین روی بافت های نرم تأثیر می گذارد و می تواند مراحل اولیه جابجایی ارتودنتیک دندان ها را تسریع بخشد، به همین دلیل در دیگر بیماران که رشد آنها به اتمام نرسیده است، برای کمک به درمان ارتودنسی و تسریع روند تغییر شکل بافت لثه در طول بستن فاصله بین دندان ها، برای گسترش ارتوپدی، مانند وسیع کردن کام،  ممکن است این هورمون تزریق شود.

مصرف دارو در طول دوران بارداری و درمان ارتودنسی

داروهای بسیاری هستند که به واسطه عوارض جانبی که دارند، روی درمان ارتودنسی تأثیر می گذارند. داروهایی مانند بیس فسفونات و محصولات متابولیسمی ویتامین D احتمالاً می توانند موجب کاهش جابجایی دندان ها در طول درمان ارتودنسی شوند، در حالی که نتایج تحقیقات نشان داده اند که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی موجب کاهش تحلیل استخوان می شوند. هر گونه سوابق بیماری و مصرف دارو در گذشته مانند دیابت، یا مشکلاتی که در طول بارداری های گذشته وجود داشته اند، بایستی پیش از آغاز درمان ارتودنسی با ارتودنتیست مطرح شوند. اگر بیمار در گذشته در طول دوران بارداری مشکلات خاصی داشته است و بواسطه داروهایی که مصرف می کند در معرض خطر باشد، بهتر است درمان ارتودنسی به تعویق بیفتد.

مدیریت سلامت دهان در طول دوران بارداری با وجود براکت های ارتودنسی

بیماری که به طور منظم از مراقبت های دندان بهره مند نمی شود، و خود نیز نسبت به این مراقبت ها سهل انگار است، بعید است بتواند در طول درمان ارتودنسی این مراقبت ها را به خوبی انجام دهد. در صورتی که بیمار از قبل دارای علائمی مانند التهاب لثه، خونریزی در پی استفاده از پروب دندانپزشکی و وجود پاکت دندان باشد و بهداشت دهان و دندان ها را به خوبی رعایت نکند، شاید بهتر باشد درمان ارتودنسی را پس از پایان بارداری شروع کند. علاوه بر این، در برخی موارد ممکن است نیاز باشد تصاویر رادیو گرافی مخصوص با اشعه ایکس از دندان ها تهیه شود، که ممکن است این اشعه برای جنین مضر باشد.

علاوه بر همه مواردی که ذکر شد، بیماری که قصد دارد در دوران بارداری تحت درمان ارتودنسی نیز قرار بگیرد باید بداند که طی این دوره باید به طور منظم به ارتودنتیست خود مراجعه کند، هر چند ارتودنتیست سعی می کند برای این دسته از بیماران جلسات مشاوره و درمان کوتاه تر باشند، اما باید بیمار باید با آمادگی کامل درمان خود را آغاز کند.