سپراتور های separators ارتودنسی (که غالباً تحت عناوینی مانند فضا دهنده یا فاصله دهنده نیز شناخته می شوند) بندهای کشی یا ابزراهای فلزی هستند که در درمان ارتودنسی استفاده می شوند. سپراتورها در جلسات اولیه ارتودنسی، قبل از قرار گرفتن بندهای ارتودنسی به دور دندان های مولر، بین دندان های مولر قرار می گیرند. برای هر بیمار ممکن است 1-8 فاصله دهنده بین دندان ها قرار گیرد که یا گیره های فنری فلزی کوچک (سپراتورهای فنری) هستند که دندان های مولر را از یکدیگر جدا می کنند، یا رابر بندهای گردی هستند که حدود یک سانتی متر قطر دارند. فضا دهنده ها به مدت 1 یا 2 هفته بین دندان ها باقی می مانند و به تدریج دندان ها را از یکدیگر جدا می کنند تا اینکه آنقدر از یکدیگر جدا بمانند که ارتودنتیست قادر باشد براکت های ارتودنسی را به دندان ها بچسباند، و بندهای دندان های مولر را به دور آنها قرار دهد، یا اکسپندر (وسیع کننده کام) را با حلقه های فلزی تنظیم کند.

 

هدف استفاده از فضا دهنده ارتودنسی

فاصله دهنده ها معمولاً با هدف ایجاد فاصله بین دندان ها، قبل استفاده از براکت های ارتودنسی کاربرد دارند. استفاده از این ابزار می تواند آزاردهنده یا دردناک باشد، اما اغلب به بیماران هشدار داده می شود که از بیرون کشیدن آنها خودداری کنند. این ابزار معمولاً کشی است اما گاهی اوقات می تواند فلزی نیز باشد که معمولاً زمانی از آنها استفاده می شود که دندان های بیمار خیلی به یکدیگر نزدیک باشند. هر چند گاهی اوقات خیلی دردناک هستند، اما معمولاً تنها نیاز است به مدت یک یا دو هفته در جای خود باقی بمانند. سپراتورها بواسطه فشار مستمری که به دندان های بیمار وارد می کنند می توانند موجب درد دندان و نیز درد لثه شوند. شکاف و فاصله ای که سپراتورها بوجود می آورند برای قرار دادن ابزارهای خاص یا بریس های ارتودنسی داخل دهان ضروری هستند.

بروز درد حین استفاده از سپراتور ارتودنسی

بیماران مختلف واکنش های متفاوتی نسبت به استفاده از فضا دهنده هایی که بین دندان های آنها قرار می گیرند تجربه می کنند. اگر فاصله نسبتاً اندکی بین دندان های مولر بیمار وجود داشته باشد (یا اصلاً فاصله وجود نداشته باشد)، فضا دهنده می تواند موجب اذیت شدن اعصاب موجود در لثه ها و دهان شود، که موجب بروز درد مداوم خواهد شد. در برخی موارد، فاصله دهنده به داخل بافت لثه فرو می رود، که باعث خونریزی و تورم آن می شود؛ و درد و ناراحتی همراه با آن بیشتر از خود براکت های ارتودنسی خواهد بود. ارتودنتیست می تواند به بیمار خود توصیه کند نوشیدنی سرد بنوشد یا بستنی بخورد، که می تواند تأثیری مشابه، کمتر و کوتاه مدت تر داشته باشد. فاصله دهنده ها معمولاً دردناک هستند، هر چند در صورت لزوم می توان از داروهای مسکن استفاده نمود. بسته به نحوه قرار گیری دندان های بیمار، ممکن است زمانی که فاصله دهنده ها بین دندان ها قرار می گیرند، اوایل موجب بروز درد نشوند، اما پس از مدتی درد آنها آغاز شود، یا اینکه ممکن است این درد از ابتدا بوجود بیاید. بسته به نوع سپراتوری که استفاده می شود، ممکن است حین جویدن درد داشته باشید، که باعث می شود خوردن برخی غذاها (معمولاً غذاهایی که سفت و ترد هستند) دشوار شود. برخی افراد نیز ممکن است حسی شبیه لقی دندان شیری را داخل دهان خود احساس کنند. اگر نگران درد و ناراحتی ناشی از استفاده از این ابزار هستید، می توانید مقداری پانادول Panadol مصرف کنید. مسواک زدن موجب بیرون آمدن یا جابجا شدن فضا دهنده نمی شود و تا زمانی که بین دندان ها هستند، بیماران به مسواک زدن معمولی، و نه بیشتر از آن، تشویق می شوند.

نحوه قرار گیری فاصله دهنده بین دندان ها

روند قرار گیری فضا دهنده ها بین دندان ها معمولاً شامل عبور دادن نخ دندان از داخل رابر بند و قرار دادن فاصله دهنده بین دندان ها است. برخی فضا دهنده ها گیره های فنری و فلزی کوچکی هستند که به دندان ها فشار وارد می کنند تا از یکدیگر دور شوند. طی این فرایند مقداری فشار، و پس از آن مقداری سوزش وجود خواهد داشت، اما روی هم رفته، فرایند جا انداختن سپراتورها بین دندان ها فرایندی نسبتاً بدون درد است، هر چند ممکن است بیمار بواسطه فشاری که به دندان ها وارد می شود، از ابتدا درد را احساس کند. بسته به مقدار فشردگی دندان ها، گاهی اوقات، ابزارهای ارتودنسی خاصی برای کشش رابر بندها استفاده می شود. در صورتی که دندان ها خیلی فشرده و نامرتب باشند، به خاطر جابجایی نزدیک به هم آنها، ممکن است فضا دهنده موجب بروز درد شدید مداوم شود. درد معمولاً مدت کوتاهی پس از قرار گرفتن این ابزارها داخل دهان آغاز می شود و چند روز طول خواهد کشید.

خارج کردن جدا کننده از بین دندان ها

فضا دهنده ها در جای خود باقی می مانند تا زمانی که ارتودنتیست آنها را خارج نماید، یا اینکه به صورت اتفاقی خارج شوند. فاصله دهنده ها حتی بدون دست زدن بیمار به آنها، ممکن است با خوردن غذاهای چسبناک، به صورت خود به خود خارج شوند. گاهی اوقات ممکن است دندانپزشک از فضا دهنده هایی استفاده کند که شبیه فضا دهنده های فلزی هستند اما متحرک می باشند و در برخی موارد یک دسته یا نوار دارند که برای تنظیم سفتی آن استفاده می شود. فضا دهنده ها چند لحظه قبل از قرار گرفتن براکت های ارتودنسی روی دندان ها خارج می شوند.

اگر سپراتور به صورت خود به خود از بین دندان ها خارج شود چه باید کرد؟

اگر فضا دهنده به طور خود به خود، حین مسواک زدن یا خوردن غذا، از بین دندان ها خارج شود، به این معناست که فضای کافی بین دندان ها بوجود آمده است، در نتیجه نیاز نیست نگران شوید. اما اگر خودتان موجب خارج شدن آن شده اید به ارتودنتیست خود مراجعه نمایید تا قطعه دیگری به جای آن قرار دهد، زیرا قرار گرفتن بند بریس ارتودنسی به دور دندان ها دشوارتر خواهد شد.