با توجه به اینکه دندان ها به شکلی محکم داخل استخوان فک قرار گرفته اند، ممکن است چنین به نظر برسد که چیزی غیر از درمان ارتودنسی قادر به جابجا کردن آنها نیست. اما جابجا شدن دندان ها و خارج شدن آنها از نظم خود، پس از برداشتن براکت های ارتودنسی از روی دندان ها، می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. علاوه بر این، اگر جابجا شدن دندان ها درمان نشود و از پیشرفت آن پیشگیری نشود، می تواند منجر به بروز مشکلاتی در بایت شود که به درد فک، صورت، یا گردن ختم می شود. اگر متوجه جابجایی دندان های خود شده اید، شاید بهتر است بدانید برخی از این جابجایی ها برای همه افراد اتفاق می افتند، اما در برخی موارد دیگر ممکن است نیاز به هدایت متخصص های دندانی داشته باشید.

دندان ها چگونه حرکت میکنند؟

دندان ها با کمک الیاف لیگامان پریودنتال و نیز سمنتوم که بیرونی ترین لایه دندان است و از مواد معدنی و کلاژن ساخته شده است، به استخوان فک متصل هستند. الیاف لیگامان پریودنتال از کلاژن و بافت های همبندی تشکیل شده است که به شکلی منسجم در یکدیگر تنیده شده اند، که آن را به یک قلاب محکم برای دندان ها تبدیل کرده است. هر چند لیگامان بسیار با دوام است، اما می تواند منعطف هم باشد و بافت نرم آن باعث می شود دندان مستعد جابجا شدن باشد.

چرا جابجایی دندان ها اتفاق می افتد؟

به نقل از انجمن ارتودنتیست های آمریکا، دندان ها در طول عمر فرد، به طور طبیعی جابجا خواهند شد اما برخی عوامل محرک خاص هستند که می توانند منجر به جابجایی های چشمگیری شوند. واقعیت این است که هر دندانی می تواند ازمحل خود خارج شود. دندان ها می توانند به تدریج و با افزایش سن جابجا شوند. طی فرایندی به نام جابجایی مزیال که با افزایش سن اتفاق می افتد، دندان ها به تدریج رو به جلوی دهان حرکت می کنند.

علاوه بر این، کاهش مقدار مینای دندان ها در نتیجه آسیب یا خوردگی بوسیله اسید، می تواند روی کل بایت تأثیر داشته باشد. از بین رفتن مینای دندان ها می تواند شکل دندان ها را تغییر دهد، و باعث شود دندان ها از محل مناسب خود خارج شوند. به این معنا که، هر زمان که شکل دندان ها تغییر می کند، خواه در نتیجه آسیب مینای دندان، زمین خوردن، یا براکسیسم، بایت نیز می تواند به تدریج جابجا شود.

کج و فشرده و روی هم بودن دندان ها می تواند موجب بوجود آمدن نقاطی در گوشه و کنار دندان ها شود که دسترسی به آنها دشوار خواهد بود و مستعد تشکیل و تجمع باکتری و پلاک خواهند بود، حتی در افرادی که در مسواک زدن و کشیدن روزانه نخ دندان فوق العاده دقیق هستند. این شرایط می توانند موجب افزایش احتمال بیماری پریودنتال (لثه) شوند یا حتی در موارد وخیم تر موجب شکسته شدن یا از دست رفتن دندان ها شوند.

متأسفانه، اگر به خوبی مراقب دندان های خود نبوده اید یا بیماری دیگری، مانند دیابت درمان نشده دارید، احتمال از دست رفتن دندان ها زیاد است. از دست رفتن دندان ها می تواند منجر به جابجا شدن دندان های مجاور به اطراف، یا دندان های روبرو به سمت بیرون شود.

آیا می توان مانع حرکت دندان ها شد؟

حتی با اطمینان خاطری که دندانپزشک ها می دهند و تضمین می کنند که لبخند شما سالم است، جابجایی دندان ها کاملاً طبیعی است. اما در صورت بروز مشکلات این چنین، مانند از دست رفتن دندان ها، فشردگی و نامرتبی شدید طبیعی دندان ها، کجی دندان ها یا مال اکلوژن حاد (یا بایت کج)، باید با کمک ارتودنتیست مانع جابجایی بیشتر دندان ها شوید.

توصیه انجمن ارتودنتیست های آمریکا این است که بهترین راه برای جلوگیری از جابجایی طبیعی دندان ها، و نیز جابجایی که پس از برداشتن براکت ها از روی دندان ها اتفاق می افتد، این است که منفعلانه برخورد کنید. با محدود کردن مصرف غذاهای اسیدی، یک مرتبه کشیدن نخ دندان و دو مرتبه مسواک زدن در طول روز، و مراجعات منظم به دندانپزشک، بهداشت دهان و دندان ها را به خوبی رعایت کنید.

شگفت آور این که، اگر خیلی به خوابیدن روی شکم علاقه دارید، احتمال جابجا شدن دندان های شما بیشتر می شود. خوابیدن روی طرفین یا خوابیدن به پشت بهترین روش برای نگه داشتن دندان ها در یک ردیف است. حالات نامناسب بدنی دلیل دیگری برای جابجایی دندان ها است. این وضعیت بیشتر برای افرادی صدق می کند که عادت دارند هنگامی که به سمت مانیتور خم می شوند، فک یا گونه خود را روی دست ها قرار دهند. در هر دو صورت، دندان ها می توانند به تدریج و به مرور زمان، طی یک بازه زمانی چند ماهه یا حتی چند ساله جابجا شوند. سعی کنید از خوابیدن روی شکم بپرهیزید و اطمینان حاصل نمایید که فضای کار شما به اندازه ای راحت است که می توانید در وضعیت خوبی کار کنید.

دندان ها در طول درمان ارتودنسی چگونه جابجا می شوند؟

وقتی از طریق براکت های ارتودنسی به ریشه دندان ها فشار می آید، سلول های موجود در استخوان و بافت های اطراف ریشه دندان تحریک می شوند. سلول های موجود در بدن به نام های استئوبلاست ها و استئوکلاست ها به ترتیب به افزودن و کاستن استخوان می افزایند. فشار روی براکت ها موجب ایجاد فشار و تنش (کشیدگی) روی ریشه های دندان ها می شود، و موجب تغییر شکل استخوان ها و جابجایی دندان ها می شوند. این نوع ترکیب فشار، یک فشار دو طرفه است، که به عنوان دو فشار برابر و متضاد تعریف می شود که روی یک توده وارد می شود.

فشار دو طرفه راهی ضروری برای جابجایی دندان ها است، زیرا براکت ها به تاج تک تک دندان ها متصل می شوند، نه به مرکز مقاومت آن. مرکز مقاومت ایده آل ترین موقعیتی است که می توان در آنجا به دندان ها فشار وارد کرد تا آنها را جابجا نمود. با این حال، مرکز مقاومت در ریشه دندان ها واقع شده است، در نتیجه متصل کردن براکت به آن و اعمال فشار غیر ممکن است.

حرکت دندان ها قبل و بعد از درمان ارتودنسی

یک بازه زمانی از لحظه اعمال فشار تا جابجایی واقعی دندان ها وجود دارد. این وقفه در جابجایی دندان ها اساساً در نتیجه نحوه برداشته شدن استخوان سر راه دندان توسط بدن اتفاق می افتد. در بسیاری موارد، استخوان کنار دندان ها بلافاصله کنار نمی رود، به همین دلیل ممکن است یک دوره 1تا 2 هفته طول بکشد تا استخوان نزدیک دندان کنار برود.

پس از مرحله ابتدایی که تقریباً هیچ دندانی جابجا نمی شود، استخوان دچار تغییرات بسیاری می شود، و سرعت جابجایی دندان ها بیشتر می شود. این اتفاق طی هفته های دوم تا سوم رخ می دهد و به مقدار فشاری بستگی دارد که هنوز روی دندان ها فعال است. طول درمان ارتودنسی به همین جابجایی دندان ها بستگی دارد. متغیرهای بسیاری هستند که می توانند در تغییر طول درمان نقش داشته باشند، از جمله رشد فک بیمار، همکاری بیمار، و متغیر بودن سرعت جابجایی دندان ها.