کوتاه شدن ریشه های دندان ها یا  Root shortening اتفاقی است که عموماً در نتیجه فرایندی به نام “تحلیل ریشه دندان”  root resorption رخ می دهد که در آن، ساختار ریشه دندان شکسته یا تخریب می شود و متعاقباً از دست می رود. درمان ارتودنسی یکی از شناخته شده ترین علل کوتاه شدن ریشه دندان است، بنابراین کاملاً طبیعی است برای افرادی که قصد دارند تحت درمان ارتودنسی قرار گیرند این نگرانی بوجود بیاید که آیا واقعاً براکت های ارتودنسی موجب تحلیل ریشه دندان ها می شوند.

ارتودنسی و تحلیل ریشه دندان

نحوه عملکرد براکت های ارتودنسی

برای درک چگونگی تأثیر ابزارهای ارتودنسی روی ریشه های دندان ها، باید ابتدا با نحوه عملکرد آنها آشنا شد. براکت ها به دندان ها فشار وارد می کنند. وقتی این اتفاق رخ می دهد، فشاری که به دندان ها وارد می شود منجر به واکنش سیستم ایمنی بدن می شود که آنزیم های خاصی تولید می کند. این آنزیم ها موجب بروز التهابی می شوند که می تواند منجر به حل شدن و تغییر وضعیت استخوان شود. این اتفاق باعث سخت شدن استخوان در یک سمت و نرم شدن آن در سمت دیگر، و در نتیجه جابجایی دندان ها خواهد شد. همه این اتفاقات طبیعی هستند و عملکردی است که از درمان ارتودنسی انتظار می رود.

ارتودنسی و تحلیل ریشه دندان

چگونه براکت روی ریشه دندان ها تأثیر می گذارد؟

بر اساس نتایج تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، وقتی دندان ها جابجا می شوند، تغییرات کوچکی بوجود می آیند که روی طول و شکل ریشه های دندان ها تأثیر می گذارند، که 98% آنها حتی با چشم نیز قابل مشاهده هستند. این اتفاق یکی از پیامدهای طبیعی استفاده از ابزارهای ارتودنسی است، اما این نکته نیز باید مد نظر قرار گیرد که برخی افراد بیشتر مستعد تحلیل ریشه دندان هستند. در هر صورت، این پدیده “تحلیل التهابی ریشه دندان در نتیجه درمان ارتودنسی” (OIIRR) نامیده می شود. علت نامگذاری این پدیده به این نام آن است که، پیامد احتمالی واقعی و توجیه پذیر استفاده از ابزار ارتودنسی است و زمانی که قرار است در رابطه با نحوه مراقبت های ارتودنسی فردی تصمیم گیری شود باید مد نظر قرار گیرد.

ریسک فاکتور های تحلیل ریشه دندان

عوامل ژنتیکی در رابطه با کوتاه شدن ریشه های دندان ها بی تأثیر نیستند. تحلیل ریشه می تواند از طریق ژن های خانوادگی منتقل شوند. در نتیجه، اگر یکی از اعضای خانواده شما با استفاده از ابزارهای ارتودنسی، کوتاه شدن ریشه های دندان ها را تجربه کرده است یا تحلیل ریشه دندان های او توسط ارتودنتیست تشخیص داده شده است، باید قبل از آغاز درمان ارتودنسی خود، این موضوع را با ارتودنتیست خود در میان بگذارید، زیرا از نظر ژنتیکی شما نیز مستعد تحلیل ریشه دندان هستید.

ارتودنسی و تحلیل ریشه دندان

آیا نتایج استفاده از اینویزیلاین متفاوت است؟

طی چند سال گذشته، تحقیقات زیادی در زمینه بیشتر یا کمتر بودن خطرات تحلیل ریشه با استفاده از اینویزیلاین نسبت به ابزارهای سنتی ارتودنسی صورت گرفته است. در یکی از این تحقیقات، با بررسی مطالعات موردی و آزمایشات بالینی، مشخص شد که استفاده از الاینرهای شفاف نقش چشمگیری در بهبود سلامت الیاف لیگامان پریودنتال دارد. در مقایسه با ابزارهای ثابت استاندارد، با استفاده از این الاینرها، کمترین میزان از هم گسستگی الیاف پریودنتال لیگامان رخ می دهد.

کاربرد براکت های ثابت با اینویزیلاین متفاوت است

علیرغم همه نکاتی که ذکر شد، باید اشاره کرد که، اینویزیلاین ها به این دلیل بهتر هستند که آرام تر عمل می کنند. به همین دلیل با استفاده از آنها، ریشه های دندان ها کمتر در معرض کوتاه شدن قرار خواهند گرفت. بعلاوه، برای برخی استفاده های ارتودنتیک بهتر هستند. الاینرها برای جابجایی های اندک، آهسته و تدریجی دندان ها بدون تداخل دیگر اقدامات ارتودنتیک، بهتر عمل می کنند. به عنوان مثال، در مواردی که دندان ها کشیده شده اند و فاصله بین دندان های باقی مانده باید بسته شود، این میزان جابجایی، حتی با استفاده ار الاینرهای شفاف نیز ضروری است، در نتیجه احتمال مقداری تحلیل ریشه اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل برخی ارتودنتیست ها ترجیح می دهند دو نوع الاینر را به صورت متوالی استفاده کنند. از براکت های ثابت می توان برای جابجایی های بزرگ و از الاینرهای شفاف می توان برای جابجایی های آرام تر استفاده کرد.

آیا کوتاه شدن ریشه دندان قابل پیشگیری و درمان است؟

هرچند می توان روند تحلیل ریشه و کوتاه شدن آن را کاهش داد، اما تا زمانی که درمان ارتودنسی انجام نشود و این مشکل بوجود نیاید، نمی توان از آن پیشگیری کرد. مطمئناً، استفاده از اینویزیلاین، هر زمان که ممکن باشد، می تواند خطر کوتاه شدن ریشه دندان را کاهش دهد. علاوه بر این، محققان دریافته اند تحلیل یا کوتاه شدن ریشه دندان زمانی بیشتر اتفاق می افتد که دندان ها با سرعت خیلی زیاد یا خیلی کم جابجا می شوند. در صورتی که درمان ارتودنسی با کمک براکت های سنتی انجام می شود، ارتودنتیست با کنترل سرعت جابجایی دندان ها می تواند به پیشگیری از کوتاه شدن ریشه های دندان ها کمک کند.

علاوه بر همه اینها، تصاویر رادیو گرافی با اشعه ایکس گرفته شده قبل و در طول درمان ارتودنسی، به ارتودنتیست اجازه می دهند همواره از وضعیت پریودنتال دندان ها آگاه باشد و خیلی زود متوجه هر تحلیل ریشه ای شود. از آنجا به بعد، روش های درمان شامل بهبود وضعیت، کاهش سرعت و خوشبختانه، توقف تحلیل ریشه خواهد بود. با این حال، هیچ یک از موارد کوتاه شدن ریشه، قبل از وقوع قابل پیشگیری نیستند.

نکته پایانی اینکه …

کوتاه شدن ریشه دندان ها و تحلیل آنها در طول درمان ارتودنسی امری کاملاً طبیعی است و همیشه نگران کننده نیست. هر بیماری ممکن است آن را تجربه کند، که مدتی پس از اتمام درمان و برداشتن براکت ها مجدداً ریشه تشکیل خواهد شد. تنها در موارد شدید ارتودنتیست دست به اقدام خواهد زد و با شناسایی به موقع، با برداشتن براکت های ارتودنسی می توان روند آن را متوقف نمود. بهتر آن است پیش از وقوع نگران آن نباشید و به ارتودنتیست خود اعتماد کنید.