انکیلوز دندان عبارت است از جوش خوردن دندان به استخوان و تماس مستقیم آنها با یکدیگر که مانع ادامه رشد دندان خواهد شد. ریشه دندان به طور عادی پوشیده از الیاف لیگامان پریودنتال است که آن را داخل حفره خود نگه می دارد. دندان نباید مستقیماً با استخوان در تماس باشد، با از بین رفتن قسمتی از این بافت، دندان با استخوان تماس پیدا خواهد کرد و با آن جوش خواهد خورد و به اصطلاح دندان انکیلوز خواهد شد.

 

علت بروز این مشکل شناخته شده نیست، اما اغلب در بیماران مراجعه کننده به دندانپزشک ها یا ارتودنتیست ها مشاهده می شود، مخصوصاً در دندان های مولر شیری فک پایین (احتمال انکیلوز دندان شیری بیشتر از دندان های دائم است، در واقع نسبت وقوع آنها 10 به 1 است و احتمال انکیلوز دندان های فک پایین بیشتر از دندان های فک بالا است). نظریه های مختلفی مبنی بر این موضوع وجود دارند که ترومای دندانی (آسیب و صدمه به دندان) و وراثت از جمله عوامل اصلی انکیلوز دندان می باشند. گاهی اوقات عفونت استخوان فک یا یک دندان می تواند موجب انکیلوز دندان شود. این عفونت به طور طبیعی زمانی رخ می دهد که دندان آسیب دیده است یا فرد از بیماری لثه رنج می برد. این وضعیت ناشی از بهداشت ناکافی دهان است که موجب پوسیدگی دندان می شود.

مشکلات ناشی از انکیلوز دندان

عموماً سه مشکل هستندکه با انکیلوز دندان بروز پیدا می کنند:

از آنجا که دندان انکیلوز شده با استخوان جوش می خورد دیگر به شکل طبیعی بیرون نخواهد آمد و معمولاً به شکل فرو رفته به نظر می رسد. این می تواند به قرار گیری نادرست دندان های هر دو طرف آن، و رشد بیش از حد دندان مقابل آن در قوس دندانی مخالف منجر شود. انکیلوز دندان هم برای دندان های شیری و هم برای دندان های دائم، و طی هر مرحله ای از رشد و بیرون آمدن آنها می تواند اتفاق بیفتد. معمولاً بیماران در حالی به ارتودنتیست مراجعه می کنند که یکی از دندان های جلوی فک بالای آنها پایین تر از دیگر دندان ها است، دندان های جلوی فک پایین آنها فشرده است و به سمت زبان منحرف شده اند، اور بایت آنها افزایش یافته است و نوک دندان های مولر دوم و سوم آنها به شدت منحرف شده است.

پیامدهای عدم درمان دندان انکیلوز شده

رشد صورت

از آنجا که دندان مستقیماً به استخوان متصل است تکان نمی خورد. با رشد کودک، استخوان فک نیز رشد می کند، در حالی که دندان انکیلوز شده در جای خود باقی خواهد ماند. در این وضعیت، دندان انکیلوز شده به صورت نهفته باقی خواهد ماند که موجب تخریب استخوان فک خواهد شد. تخریب استخوان فک روی رشد صورت تأثیر منفی خواهد داشت.

مال اکلوژن

دندان انکیلوز شده می تواند موجب کج شدن دندان های دیگر شود. این شرایط تحت عنوان مال اکلوژن شناخته می شود. از آنجا که دندان انکیلوز شده تکان نمی خورد، می تواند رشد دیگر دندان ها را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود در یک راستا قرار نداشته باشند.

مشکلات گفتاری

دندان انکیلوز شده می تواند موجب دفورمیتی فک شود. دفورمیتی فک علاوه بر تأثیر روی ساختار صورت می تواند منجر به مشکلات گفتاری نیز شود. مال اکلوژن نیز می تواند عامل بروز این مشکل باشد، زیرا دندان های فک بالا و پایین به درستی در جای خود قرار نگرفته اند.

نهفتگی دندان

در صورت انکیلوز دندان شیری، دیگر جای کافی برای بیرون آمدن دندان دائم وجود نخواهد داشت. به این علت، دندان دائم به صورت نهفته باقی خواهد ماند. نهفتگی دندان عبارت است از باقی ماندن آن در بافت استخوان و لثه و عدم رشد درست و صحیح آن.

 

تشخیص دندان انکیلوز شده

تشخیص دندان انکیلوز شده بر اساس یافته های بالینی با کمک تست ضربه و تحرک پذیری خواهد بود. معاینه و تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس اصلی ترین روش های تشخیص انکیلوز دندان هستند. دندان انکیلوز شده در تست ضربه صدای بالاتر و خفه دارد، بر خلاف دندان طبیعی که صدای زیر دارد.

درمان دندان فک جوش

دندان انکیلوز شده، به محض شناسایی باید درمان شود. در صورتی که این دندان بدون درمان باقی بماند این وضعیت می تواند منجر به بروز مشکلات زیادی شود. برای اهداف درمان ارتودنسی و دیگر اهداف، در برخی موارد انتظار می رود پس از جراحی این دندان کشیده شود یا اینکه ممکن است نیاز باشد دندان انکیلوز شده با فشار در موقعیت درست خود قرار بگیرد. زمان این کار به رشد آخرین دندان بستگی دارد و تصاویر رادیو گرافی از منطقه اطراف آن می تواند به تشخیص این زمان کمک کند.

درمان دندان انکیلوز شده به شیری یا دائمی بودن آن، زمان وقوع آن نسبت به حداکثر رشد دندان، زمان تشخیص آن، و نیز محل دندانی که تحت تأثیر قرار گرفته است بستگی دارد. 6 وضعیت احتمالی وجود دارند:

• اگر دندان انکیلوز شده شیری باشد و دندان دائم جایگزین آن وجود داشته باشد، قانون کلی این است که این دندان باید فوراً کشیده شود و در صورت لزوم فضا نگهدار مناسب در جای آن قرار بگیرد.
• اگر دندان انکیلوز شده شیری باشد و دندان دائم جایگزین آن وجود نداشته باشد و در مراحل اولیه خود به سر ببرد، و در معرض خطر “گیر کردن” باشد، درمان شامل کشیدن دندان و استفاده از فضا نگهدار خواهد بود.
• اگر دندان انکیلوز شده شیری باشد و دندان دائم جایگزین آن وجود نداشته باشد و در مراحل آخر خود باشد، تماس پروکسیمال و اکلوزال در بزرگسالی اصلاح خواهد شد.
• اگر دندان انکیلوز شده دائم باشد و در مراحل اولیه خود باشد، دندان باید با کمک درمان ارتودنسی به تدریج از حفره خود بیرون کشیده شود که تحت عنوان لاکسیژن luxation انجام می شود. در صورتی که این تلاش بی ثمر باقی بماند و دندان بالا نیاید، این کار باید پس از بلوغ انجام شود.
• در صورتی که دندان در عمق زیاد گیر کرده باشد، خواه شیری باشد یا دائمی، باید دست نخورده باقی بماند، مگر اینکه عفونی شود یا تهدیدی احتمالی یا واقعی برای اکلوژن باشد.