تأثیر افتادن زود هنگام دندان های شیری

از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری جلوی دهان می تواند ناشی از خارج شدن دندان از حفره خود در نتیجه صدمه یا آسیب، یا کشیدن دندان خراب شده یا پوسیده باشد.

دندان های شیری جلوی دهان

برخلاف از دست رفتن دندان در قسمت عقب دهان، اگر دندان های نیش درآمده باشند، از دست رفتن دندان در قسمت جلوی دهان تأثیر چندانی روی رشد دندان های دائم ندارد. از دست رفتن این نوع دندان های شیری معمولاً اختلالی در نحوه غذا خوردن کودک نیز ایجاد نمی کند. اگر این اتفاق پیش از تکمیل فرایند یادگیری حرف زدن رخ دهد، می تواند در نحوه حرف زدن کودک مشکل ایجاد کند. مهم ترین دلیل برای قرار دادن جایگزین برای دندان های جلوی دهان، زیبایی است زیرا عدم وجود دندان های جلو ممکن است موجب تغییر ظاهر کودک شود و تصور شخصی او از خود را به هم بریزد.

دندان های نیش یا مولرهای شیری

از دست رفتن زود هنگام دندان های عقب دهان، نیش یا مولرهای (دندان های آسیاب بزرگ) شیری جدی تر است، زیرا فضای خالی به جا مانده از آنها ممکن است از دست برود. این اتفاق زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که فواصل زمانی روند رشد دندان ها زیاد باشد. در هر نیمه از هر قوس دندانی، دندان های نیش و مولر شیری با هم بزرگ تر از دندان های نیش و پرمولر (آسیاب کوچک) دائمی هستند که قرار است بعداً در بیایند و این ناشی از اختلاف اندازه دندان های شیری و دائم است. اندازه اولین مولر شیری برابر با اندازه دندان های پرمولری است که جایگزین آن خواهند شد،

در حالی که دومین مولر شیری خیلی بزرگ تر از دومین پرمولر است. با از دست رفتن دندان های نیش یا مولر اول، هر چه تعداد دندان های موجود در دهان بیشتر باشد، نیاز به اقدامات پیشگیرانه ضروری تر خواهد بود زیرا عدم وجود جای کافی برای بیرون آمدن دندان ها مانع رشد درست دندان های دائم در جای درستشان می شود. کشیدن یا از دست رفتن دندان های نیش یا مولر شیری می تواند موجب جابجایی دندان های پشت جای خالی آنها به سمت مزیال (رو به جلو) و جابجایی دندان های جلو به سمت دیستال (رو به عقب) شود، که منجر به جابجایی دندان های دائم و خط وسط آنها خواهد شد.

سه عامل که با از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری باید مورد توجه قرار گیرند

• میزان فشردگی و نامرتبی دندان ها با میزان فضای از دست رفته پس از کشیدن یا افتادن دندان های شیری رابطه مستقیم دارد.
• نوع دندان از دست رفته. از دست رفتن یک دندان نیش شیری ممکن است منجر به جابجایی خط وسط دندان ها شود. از دست رفتن یک دندان مولر شیری، مخصوصاً مولر دوم ممکن است موجب جابجایی دندان مولر دائم اول به سمت مزیال شود.
• سن کودک. هر چه دندان در سنین پایین تر از دست برود، احتمال جابجایی دندان ها بیشتر خواهد بود.

جبران زود افتادن دندان شیری تا زمان رشد دندان های دائم

برای حفظ فضای به جا مانده از دندان های شیری که خیلی زودتر از موعد از دست رفته اند و پیشگیری از جابجایی دندان های مجاور این فضا تا زمان رشد دندان های دائم، باید برای دندان های کشیده شده یا از دست رفته جایگزین قرار داد که می تواند با کمک فضا نگهدار انجام شود.

انواع فضا نگهدار

بسته به محل دندان کشیده شده یا افتاده، فضا نگهدارهای متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند. از سوی دیگر، این ابزارها می توانند ثابت یا متحرک باشند. فضا نگهدار تا زمان رشد دندان های دائم در جای خود باقی می ماند.

فضا نگهدار بند و حلقه

نکته اصلی در استفاده از فضا نگهدار بند و حلقه این است که این ابزار برای از دست رفتن مولر اول شیری کاربرد دارد. یک بند به دور مولر دوم شیری قرار می گیرد و یک حلقه سیمی شکل تا طرف مقابل و تا سطح دیستال دندان نیش شیری امتداد می یابد. از این ابزار نمی توان برای حفظ فضای به جا مانده از مولر دوم شیری استفاده کرد. بند و حلقه از مولر اول دائم تا پرمولر اول شیری امتداد می یابد تا فضای رشد برای پرمولر دوم را حفظ نماید. با این حال، مولر اول شیری قبل از بیرون آمدن پرمولر دوم به صورت طبیعی از دست می رود که موجب می شود بند و حلقه منبع اتکای خود را از دست بدهند.

به همین دلیل باید از یک فضا نگهدار زبانی (پشت دندانی) یا پالاتال (کامی، سقف دهانی) استفاده شود. استثنایی که برای این قائده وجود دارد زمانی است که دندان های دائم وسط جلوی فک پایین هنوز بیرون نیامده باشند. این امکان نیز وجود دارد که سیم کمانی پشت دندانی در رشد دندان های جلو تداخل ایجاد کند. در این صورت فضا نگهدار بند و حلقه به صورت موقت کار گذاشته خواهد شد.

فضا نگهدار دو طرفه

زمانی که دندان های جلوی فک پایین بیرون می آیند، یک فضا نگهدار دو طرفه قرار گذاشته خواهد شد. فضا نگهدار دو طرفه برای از دست رفتن بیش از یک دندان در یک نیمه از یک قوس دندانی  یا از دست رفتن مولر دوم شیری کاربرد دارد. سه نمونه از فضا نگهدارهای دو طرفه فضا نگهدار پشت دندانی، ابزار نانس، و فضا نگهدار ترنس پالاتال (سقف دهانی) هستند.

 

فضا نگهدار پشت دندانی

در دو صورت باید از این نوع فضا نگهدار استفاده کرد:

• از دست رفتن دو طرفه دندان های مولر شیری فک پایین پس از بیرون آمدن دندان های دائم جلو
• از دست رفتن یک طرفه بیش از یک دندان از قوس دندانی فک پایین

طراحی آن به گونه ای است که بندهای دو طرف روی دندان های مولر قرار می گیرند و سیم ضخیمی روی سطح زبانی (داخلی) دندان های جلوی دهان قرار می گیرد.

 

ابزار نانس

ابزار نانس در صورتی مورد استفاده قرار می گیرد که دندان های مولر شیری فک بالا در هر دو طرف از دست رفته باشند، یا بیش از یک دندان در قوس دندانی فک بالا در یک سمت از دست رفته باشد. طراحی آن به شکلی است که بندها از دو طرف روی دندان های مولر قرار می گیرند و با یک سیم ضخیم به یکدیگر متصل می شوند. اتصال بندها با سیم کمانی ضخیمی که مانند فضا نگهدار پشت دندانی، پشت دندان های جلو قرار می گیرد، در جفت شدن دندان های جلوی فک پایین با دندان های جلوی فک بالا اختلال ایجاد می کند. به همین دلیل در این ابزار سیم کمانی به سمت چین های سقف دهان منحرف شده است و یک تکه آکریلیک آن را در بر گرفته است که روی بافت نرم قرار می گیرد.

 

فضا نگهدار ترنس پالاتال (سقف دهانی)

این نوع فضا نگهدار در صورتی استفاده می شود که دندان های مولر شیری در دو سمت فک بالا، یا بیش از یک دندان در یک سمت قوس دندانی فک بالا از دست رفته باشند. طراحی آن به شکلی است که بندها روی مولرهای دو طرف قوس دندانی قرار می گیرند و یک سیم ضخیم آنها را به یکدیگر متصل می کند که بدون لمس بافت نرم از بافت سخت سقف دهان عبور می کند. هر چند تمیز کردن آن راحت تر از ابزار نانس است اما ثبات چندانی ندارد، مخصوصاً زمانی که مولرهای دوم شیری از دست رفته باشند.