در اکثر کودکان 20 دندان شیری رشد می کنند که به تدریج 32 دندان دائمی جای آنها را می گیرند. در برخی موارد نادر، همه ی دندان ها وجود دارند، به علاوه ی حداقل یک یا چند دندان اضافه! این دندان های اضافه دندان سوپر نومری (supernumerary) هستند، و این شرایط تحت عنوان هایپردونتیا (hyperdontia) یا رشد دندان اضافه شناخته می شود.

علل رشد دندان های اضافه

 

برای علت رشد دندان های اضافه دو نظریه ی مطرح شده است. یک احتمال این است که جوانه ی یک دندان به شکلی غیر عادی دو نیم می شود و به جای یک دندان به دو دندان تبدیل می شود. احتمال دیگر این است که دندان اضافه می تواند نتیجه ی بیش فعالی غشاء دندانی (بافت موجود در فک های بالا که جوانه های دندان ها را شکل می دهد) باشد. زمینه ی ارثی نیز می تواند نقش مهمی ایفا کند.

دندان اضافه می تواند در اشکال مختلفی ظاهر شود. این دندان ها می توانند مخروطی شکل (میخی شکل)، دکمه ای (با چندین کاسپ)، مکمل (دقیقاً شبیه دندان های مجاور)، یا ادونتوما (انبوهی از بافت های دندان که معمولاً یک دندان تشکیل نمی دهند) باشند. دندان اضافه ممکن است در پشت یا جلوی یک دندان شیری یا دائمی طبیعی رشد کند. گاهی اوقات دو دندان میخی شکل در پشت دو دندان مرکزی وسط قوس دندانی بالا رشد می کنند. یا حتی یک سری کامل جوانه های دندان می توانند درست در کنار دندان های طبیعی کودک رشد کنند.

 

این شرایط می تواند دردناک باشد و روی نحوه ی غذا خوردن و توانایی حرف زدن او تأثیر منفی داشته باشد، هرچند در برخی کودکان هیچ تأثیر سوءی نخواهد داشت.

در چه افرادی احتمال رشد دندان اضافه بیشتر است؟

احتمال رشد دندان های اضافه نزدیک دندان های شیری، در دخترها و پسرها به یک اندازه است. بعلاوه، این مشکل بیشتر در دندان های دائمی رخ می دهد تا دندان های شیری. با این حال، احتمال رشد دندان های اضافه ی دائمی که نمی افتند، در مردان دو برابر بیشتر از زنان است. اغلب زمانی که کودک نوپا است والدین متوجه این شرایط می شوند. اما گاهی اوقات این شرایط زمانی برای نخستین بار مورد توجه قرار می گیرد که کودک به تدریج دندان های شیری خود را از دست می دهد.

چندین شرایط رشد هستند که احتمال داشتن حداقل یک دندان اضافه را افزایش می دهند، از جمله شکاف کام و شکاف لب (لب شکری) یا سندورم گاردنر (عارضه ی فامیلی که در آن پولیپ های متعدد آدنوماتوز در روده ی بزرگ به همراه تعدادی استئوم در سر و فک پایین، کیستهای کراتینی در پوست، همچنین ضایعات بافت نرم بخصوص فیبروماتوزیس و اختلالات دندان از جمله دندان اضافه مشاهده می شود)، کلیدوکرانیال دیسپلازی (بیماری مادر زادی اختلال در تشکیل استخوان)، سندورم داون، سندورم اهلرز- دنلوس (شامل گروهی از اختلالات ارثی نادر و ناهمگون بافت همبند که موجب افزایش محدوده ی حرکات مفصل، شکنندگی و افزایش قابلیت ارتجاعی پوست می شود).

مطالعات حاکی از آن است که در یک تا دو درصد از کودکان سالم ممکن است دندان اضافه رشد کند. مطالعات ژنتیکی نیز نشان می دهند این شرایط ممکن است به صورت ارثی به برخی کودکان منتقل شوند. گرچه هنوز اختلافات زیادی در رابطه با علت واقعی رشد دندان اضافه وجود دارند، اما این احتمال نیز وجود دارد که تقسیم یا تحریک سلول های موجود در خط لثه یکی از علل بروز این مشکل باشد. تحقیقات بیشتر نیاز است تا دیگر عوامل محیطی نیز مورد بررسی قرار گیرند که منجر به تقسیم، تحریک، تقسیم غیر عادی جوانه های دندان ها در کودکان می شوند.

تأثیر رشد دندان اضافه روی سلامت دهان و دندان

مشهودترین تأثیر دندان اضافه روی ظاهر لبخند فرد است، اما تمام نگرانی ها به زیبایی مربوط نمی شوند. اغلب این دندان ها درون خط لثه پنهان باقی می مانند و می توانند موجب فشردگی دندان های طبیعی و دیگر مشکلات مربوط به صاف و یکدست بودن آنها شوند زیرا دندان های دائم را از محل خود جابجا می کنند. گاهی اوقات دندان های اضافه مانع رشد دندان های طبیعی می شوند. در موارد وخیم، این دندان ها می توانند موجب جذب و تحلیل ریشه ی دندان های اطراف شوند، یا احتمال تشکیل کیست و تومور کنار دندان ها را افزایش دهند. اختلال در گفتار و نیز مشکل در نحوه ی خوردن غذا از دیگر عوارض رشد دندان اضافه هستند.

 

هایپردونتیا می تواند یک سمت یا هر دو سمت فک ، یا تنها دندان های جلویی را تحت تأثیر قرار دهد. دندان اضافه می تواند بین دو دندان رشد کند یا در عقب یا جلوی دندان های شیری یا دائمی گیر کند. یا حتی ممکن است به گونه ای قرار بگیرد که مانع رشد صحیح دندان های دائم درون استخوان فک شود.

دندان های اضافه نه تنها مانع رشد طبیعی و صحیح دندان های دائمی می شوند، بلکه ممکن است به دندان های دائم جوش بخورند. رشد دندان اغلب می تواند منجر به بروز آبسه، حفره، یا حتی عفونت دندان شود زیرا کودکان نمی توانند به میزان کافی مسواک خود را به تمام گوشه ها و شکاف های دندان هایی برسانند که رشد غیر عادی داشته اند.

تشخیص و درمان دندان اضافه

خوشبختانه، در اکثر موارد هایپردونتیا به راحتی شناسایی و درمان می شود. اگر به طور منظم کودک خود را نزد دندانپزشک ببرید، دندانپزشک طی یک معاینه ی عادی خیلی زود متوجه وجود دندان اضافه خواهد شد. با کمک عکسبرداری با اشعه ی ایکس یا دیگر ابزارهای تشخیص می توان محل جوانه های دندانی که بیرون نیامده اند را مشخص نمود.

 

در صورتی که کودک با رشد دندان اضافه هیچ مشکل گفتاری، درد یا مشکلات دیگری نداشته باشد، دندان در جای خود باقی می ماند. تا زمانی که دندان های اضافه مانع رشد دندان های اصلی کودک نشوند، آسیب های دائمی دندان های اضافه احتمالاً بدون هیچ علائم و نشانه ای خواهند بود. به واسطه ی عدم زیبایی ظاهری این دندان ها، ممکن است والدین بخواهند این دندان کودک خود را بکشند. دندانپزشک اطفال یا جراح دندان اطفال می توانند بدون هیچ خطری این دندان ها را بکشند.

در برخی موارد این دندان ها باید به سرعت کشیده شوند، مثلاً در صورت تحلیل رفتن ریشه های دندان های مجاور آنها. در صورتی که کودک دارای شکاف کام و لب یا دیگر مشکلات، به پیوند استخوان در خط فک یا کام نیاز داشته باشد، دندانپزشک یا جراح دهان و دندان باید دندان اضافه را بکشد زیرا می تواند محل پیوند را تحت تأثیر قرار دهد.