چرا از وسیع کننده استفاده می‌شود؟

وسیع کننده کام یک وسیله ارتودنسی است که برای پهنتر کردن فک و قوس دندانی استفاده می‌شود تا دندانها فضای بیشتری داشته باشند و بتوان آنها را صاف و همراستا کرد. علاوه بر وسیع کننده کام وسیله ‌های مشابهی برای پهن کردن فک پایین نیز وجود دارد. پهن کردن فکها و بزرگ کردن قوس دندانی یک درمان متداول‌تر ارتودنسی به شمار می‌آید. اگر چه استفاده از وسیع کننده در کودکان متداول است اما می‌توان از آن در بزرگسالان نیز در شرایطی استفاده کرد. با این حال استفاده از وسیع کننده در بزرگسالان  کمی ناراحتی بیشتری ایجاد می‌کند. مقدار اصلاح و سن بیمار تعیین ‌کننده طول دوره درمان با وسیع کننده است. بیمارانی که نمی‌خواهند چند ماه صرف فرآیند وسیع کردن کام نمایند، می‌توانند از جراحی فک برای بزرگ کردن قوس دندانی استفاده کنند.

استفاده از وسیع کننده معمولاً پیش از براکت برنامه ‌ریزی می‌شود تا فضای کافی برای صاف کردن دندان‌ها فراهم شود. اعتقاد بر این است که استفاده از وسیع کننده کام باید پیش از جهش رشد و یا در حین آن باشد. برای دستیابی به حداکثر تغییرات اسکلتی باید درمان در سنین بسیار پایین شروع شود. در صورتی که وسیع کننده کام پس از جهش رشد استفاده شود تغییرات دندانی بیشتری در مقایسه با تغییرات اسکلتی وجود خواهد داشت که منجر به زاویه دار شدن دندان‌ها می‌شود.

انواع وسیع کننده کام

به‌ طور کلی سه نوع وسیع کننده کام وجود دارد که عبارتند از وسیع کننده فوری کام، وسیع کننده تدریجی کام و وسیع کردن کام با ایمپلنت.

• وسیع کننده فوری کام

وسیع کننده فوری کام یا Rapid palatal expansion (به اختصار به آن RPE گفته می‌شود) روشی است که در آن هر روز نیم میلی متر تا یک میلی‌متر به فضای قوس دندانی اضافه می‌شود تا زمانی که کراس بایت عقب دهان اصلاح شود. برای تفکیک نتایج معمولاً وسیع کننده فوری سه تا شش ماه در دهان می‌ماند اما این زمان بسته به شرایط بیمار متفاوت است. به این دوره ، دوره شش ماهه حفظ نتایج گفته می‌شود که در آن استخوان جدید تولید شده و فاصله ایجاد شده در خط میانی کام را که توسط وسیع کننده ایجاد شده است،  پر می‌کند. برای پیشگیری از بازگشت نتایج باید نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر استفاده شود. وسیع کننده فوری ممکن است با پشتیبانی دندان‌ها، استخوان‌ها و یا هر دو باشد. وسیع کننده کام با پیچاندن پیچ وسط وسیله فعال شده و نیرو اعمال می‌کند.

 

• وسیع کننده تدریجی کام

وسیع کننده تدریجی با نرخ آهسته تری در مقایسه با وسیع کننده فوری ، فک را بزرگ می‌کند. در وسیع کننده تدریجی بیمار باید چهار مرتبه پیچ وسط بدنه وسیع کننده را بچرخاند تا یک میلی‌متر در هفته به فضای فک اضافه شود. در مدت 8 تا 10 هفته بعد نرخ پیچاندن پیچ باید به همین شکل ادامه پیدا کند. این بزرگ کردن تدریجی فک امکان تولید سلولهای استخوانی جدید و تغییرات دندانی به نسبت یک به یک را فراهم می‌سازد. بنابراین همان مقدار که استخوان فک بزرگ‌تر می‌شود تغییرات دندانی نیز ایجاد می‌شود در حالی که با وسیع کننده فوری در ابتدا بیشتر تغییرات اسکلتی ایجاد می‌کند.

وسیع کننده تدریجی درد کمتر ایجاد کرده و سازگاری بیشتری با فیزیولوژی بافت‌ها دارد. برخی تحقیقات نشان می‌دهد فاصله بین دندانهای جلویی که در مدت استفاده از وسیع کننده فوری کام ایجاد می‌شود، در وسیع کننده تدریجی کام کمتر است چرا که هم‌زمان با بزرگ ‌شدن فک فیبرهای بین دندانی فرصت بستن فاصله را دارند.

• وسیع کردن کام بر پایه ایمپلنت

در وسیع کننده کام بر پایه ایمپلنت، نیرو مستقیماً به استخوان ماگزیلاری (فک بالا) وارد می‌شود در حالی که در روش‌های قبلی نیرو به دندان‌ها اعمال می‌شد. در این تکنیک دو تا چهار مینی ایمپلنت در سقف دهان جایگذاری می‌شوند تا از آنها به عنوان لنگر استفاده شود و وسیع کننده کام به آن منتشر شود. سپس از بیمار خواسته می‌شود تا دو هفته بیچ وسط بدنه وسیع کننده کام را مطابق رویکرد وسیع کننده فوری بپیچاند. اشکال این روش در تهاجمی بودن و احتمال عفونت است.

هنگامی که بیمار به سن بلوغ می‌رسد، دو نیمه کام (درز کام) به یکدیگر جوش می‌خورند و در وسط آن بسته می‌شود و فک ماگزیلاری به صورت یک تکه در می‌آید. در صورتی که بیمار دچار مشکل کوچک بودن فک بالا و قوس دندانی باشد، باید پیش از بلوغ از وسیع کننده کام استفاده نماید. با این حال در صورتی که بیمار به بلوغ رسیده باشد، می‌توان وسیع کننده کام را با عمل جراحی در درز میانه کام جای داد. برای این منظور ابتدا با عمل جراحی کام از وسط باز میشود و وسیله در جای خود قرار داده شود. پس از این که وسیله کاملاً جایگذاری شد خط میانی کام بسته می‌شود. سپس ارتودنتیست عمل را با اتصال حلقه فلزی وسیع کننده کام به دندان‌های آسیاب بزرگ تمام میکند.

لنگر موقتی ارتودنسی چیست؟

احتمالاً با انواع مختلف براکت آشنایی دارید اما بسیاری از افراد هنوز چیزی درباره لنگر موقتی ارتودنسی یا تاد (TAD) نمی‌دانند. لنگر موقتی ارتودنسی پیچ کوچک یا مینی ایمپلنت است که به حرکت دندان و تنظیم جهت اعمال نیرو کمک می‌کند. مینی ایمپلنت در استخوان فک جایگذاری می‌شود و دندان به کمک الاستیک، فنر و یا وسیله دیگری به آن وصل می‌شود. دندان‌هایی که به لنگر موقتی ارتودنسی وصل می‌شوند، به سمت آن کشیده شده و یا در جای خود ثابت می‌مانند. به‌طور کلی هدف از استفاده از لنگر موقتی در ارتودنسی این است که یک یا چند دندان در جهتی متفاوت با دندان‌های دیگر حرکت کرده و یا در جای خود ثابت بماند و همراه با دندانهای دیگر حرکت نکنند. برای مثال در شکل بالا هدف بالاتر کشیدن دندان است که به هیچ روش دیگری به جز لنگر موقتی این کار قابل انجام نیست.

پیش از مینی ایمپلنت از چه روشی برای لنگر ارتودنسی استفاده می‌شد؟

پیش از این که بتوان از مینی ایمپلنت برای این منظور استفاده کرد، حرکت دندان‌ها به دندان‌های محکم‌تر دیگر (اغلب دندانهای آسیاب بزرگ که ریشه‌ های محکمی دارند) و یا هدگیر متکی بود. با این حال این روش‌ها محدودیت‌های خاص خود را داشتند و در بسیاری شرایط تأثیر گذاری لازم را نداشتند. حتی هنگامی که از هدگیر استفاده می‌شود گاهی اوقات دندانی که به هدگیر متصل شده است خود حرکت می‌کند. این باعث کاهش ثبات و محدودیت در دستیابی به همراستایی مناسب دندان‌ها می‌شود. به علاوه استفاده از هدگیر بر همکاری کامل بیمار و عمل به دستورات ارتودنتیست اتکا دارد.

مینی ایمپلنت در ارتودنسی

مفهوم استفاده از لنگر اسکلتی چیز جدیدی نیست. اما استفاده از آن در گذشته با روشی آسان، میسر نبود. به علاوه مواد زیست سازگاری برای کاهش احتمال باز پس زدن مینی ایمپلنت توسط بدن بیمار طراحی نشده بود. هنگامی که مینی ایمپلنت تیتانیومی ساخته شد، خیلی زود مورد استفاده ارتودنسی قرار گرفت.

چه زمانی از لنگر موقتی ارتودنسی استفاده می‌شود؟

لنگر موقتی ارتودنسی برای تسهیل حرکت دندان‌ها و انتقال آنها به جایگاه مطلوب برای مثال بستن فاصله زیاد بین دندانها مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیش از استفاده از این روش، از دندانهایی که ریشه محکمی در فک دارند، به عنوان لنگر ارتودنسی استفاده میشد. به این صورت که با کمک براکت دندانها به یکدیگر و به دندان مورد نظر (اغلب آسیاب عقبی) متصل میشوند و همه به سمت عقب دهان کشیده میشوند تا فاصبه بسته شود. اما مشکل این روش در این است که کنترل زیادی بر جهت حرکت دندانها وجود ندارد و ممکن است خود دندانهایی که به عنوان لنگر استفاده شده اند تا دندانهای جلو را عقب بکشند، حرکت کرده و به جلو کشیده شوند (همانند یک مسابقه طناب کشی که در آن مجموع نیروی دندانهای دیگر بیشتر از دندانهای عقبی بوده و جهت حرکت عکس میشود). لنگر موقتی مینی ایمپلنتی حرکت قابل پیش بینی و در جهتی مشخص ایجاد میکند چرا که در استخوان فک کاشته شده و کاملا ثابت است. از طرفی میتوان آن را در هر جای دهان کاشت تا نیرو در مناسب ترین جهت اعمال شود.

برای مثال میتوان پیچ را در جلوی فاصله بین دندانها کاشت تا دندانها به جلو حرکت کرده و فاصله را ببندند و یا پیچ را در پشت فاصله کاشت تا دندانها به عقب حرکت کرده و فاصله را ببندند. به این ترتیب بسیاری از کارهایی که قبلا بدون لنگر موقتی انجام آنها امکان پذیر نبود و یا بسیار دشوار بود، میسر شده است. برای مثال در شکل بالا در فک بالا برای بستن فاصله یک مینی ایمپلنت در عقب دهان کاشته شده و به کمک فنر به دندانهای جلو وصل شده تا آنها را عقب کشیده و فاصله را ببندد. در فک پایین این کار بدون مینی ایمپلنت و تنها به کمک خود دندان عقبی انجام شده است.

لنگر موقتی ارتودنسی چگونه کاشته میشود؟

معمولا با عمل جراحی، پیچ تیتانیومی در داخل استخوان فک قرار میگیرد. این عمل سرپایی بوده و تحت بی حسی موضعی قابل انجام است. ابتدا محل کاشت ایمپلنت بی ‌حس شده و سپس با استفاده از محلول کلرهگزیدین ضد عفونی می‌شود تا تمامی میکروب‌ها از بین بروند. مینی ایمپلنت در یک بسته کاملاً استریل قرار دارد. با استفاده از دریل دندانپزشکی مینی ایمپلنت در داخل استخوان فک فرو می‌رود. این کار کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد.

تفاوت مینی ایمپلنت ارتودنسی با ایمپلنت جایگزین دندان چیست؟

هر دو نوع ایمپلنت در داخل استخوان فک قرار می‌گیرند اما لنگر موقتی ارتودنسی از آنجایی ‌که موقتی است به گونه‌ ای طراحی شده که پس از مدت زمان مشخصی خارج شود. در حالی‌ که ایمپلنتی که جایگزین دندان می‌شود با استخوان فک جوش خورده و دیگر خارج نخواهد شد.

پس از این که دندان‌هایتان با کمک براکت ارتودنسی صاف و مرتب شد به ارتودنتیست مراجعه می‌کنید تا براکت را از دهانتان خارج کند. اما پس از درآوردن براکت هنوز کار تمام نشده است بلکه باید از وسیله ارتودنسی دیگری به نام نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر استفاده کنید. چرا که اکنون هدفتان نگه داشتن دندان‌ها در موقعیت جدید است. اگر چه دندان‌هایتان صاف و همراستا شده اند اما هنوز در موقعیت جدید خود تثبیت نشده ‌اند و باید مدتی با استفاده از نگهدارنده ارتودنسی آنها را در جای خود نگه دارید تا زمانی که دیگر خطر بازگشت دندان‌ها به موقعیت پیشین وجود نداشته باشد.

ارتودنتیست یا دندانپزشک عمومی نوع ریتینر اختصاصی برای بیمار را انتخاب کرده و سپس از دهان قالب ‌گیری میکند. قالب برای لابراتور دندانپزشکی ارسال می‌شود تا توسط متخصصان لابراتوار دندانپزشکی این وسیله ساخته ‌شود. در بیشتر موارد نگهدارنده باید به مدت چند سال و حتی گاهی اوقات مادام‌ العمر استفاده شود.

به طور کلی دو نوع نگهدارنده پس از براکت استفاده می‌شود: نگهدارندة ثابت ارتودنسی و نگهدارندة غیر ثابت یا متحرک ارتودنسی. انتخاب نوع آن بسته به شرایط و نیازهای بالینی بیمار دارد.

انواع نگهدارنده ارتودنسی

به‌ طور کلی نگهدارنده ارتودنسی ممکن است ریتینر ثابت، هالی و یا اسیکس باشد. هر یک از این گزینه ‌ها معایب و مزایای خاص خود را دارند. نگهدارندة ثابت در سطح پشتی دندان‌ها چسبانده می‌شود بنابراین نتایج درمان بستگی به پایبندی و تعهد بیمار به استفاده از این وسیله، ندارد. نگهدارندة غیر ثابت هالی معمولاً برای فک بالا استفاده می‌شود و نگهدارندة غیر ثابت اسیکس همانند اینویزالاین بوده و برای هر دو فک می‌توان آن را استفاده کرد.

مراقبت از نگهدارنده ارتودنسی

در صورتی که از انواع ثابت آن استفاده می‌کنید مراقبت خاصی لازم نیست. تنها کافی است هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، به دندان‌هایی که به آنها سیم ریتینر وصل شده است توجه بیشتری داشته باشید. در مورد نگهدارندة غیر ثابت باید هنگام مسواک زدن دندان‌ها، وسیله را از دهان خارج کنید. سپس وسیله ارتودنسی را جداگانه باید تمیز نمایید. توجه داشته باشید جعبه وسیله ارتودنسی غیر ثابت حتماً باید مرتباً تمیز شود تا محلی برای تجمع آلودگی‌ها و میکروب‌ها فراهم نشود.

چرا باید از نگهدارنده ارتودنسی استفاده کنیم؟

هنگامی که دندان‌ها در موقعیت جدید قرار می‌گیرد، ممکن است هنوز استخوان پیرامون آنها خوب سخت نشده باشد و امکان بازگشت دندان به موقعیت قبل وجود داشته باشد. از طرف دیگر با افزایش سن وضعیت دندان‌ها و ساختارهای پشتیبانی‌ کننده آنها تغییر می‌کند و این امر ممکن است موجب جابه‌جایی دندان‌ها شود. همچنین عادات دهانی مانند جویدن ناخن، فشار دادن زبان به دندان‌های جلویی، دندان قروچه و عادات دیگر دائماً نیرویی به دندان‌ها وارد می‌کنند و آنها را از جایگاه مطلوب خود خارج می‌نمایند. نگهدارندة ارتودنسی اجازه نمی‌دهد نیروهای داخلی و بیرونی بر موقعیت دندان‌ها تأثیر بگذارند.

ارتودنسی در سالمندی

بسیاری از افراد بزرگسال در کودکی شانس درمان ارتودنسی را نداشته اند اما در بزرگسالی تمایل دارد دندانهایشان صاف و مرتب باشد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند هنگامی که پا به سن می‌گذارند و وارد میان‌سالی می‌شوند دیگر نمی‌توان درمان ارتودنسی انجام داد.

بیش از هر چیز باید بدانید هیچ محدودیت سنی برای درمان ارتودنسی وجود ندارد و در هر سنی که باشید می‌توانید دندان‌هایتان را صاف و همراستا کنید. بنابراین برای درمان ارتودنسی هرگز عبارت “دیر شده است” مطرح نمی‌باشد. در حقیقت امروز از هر پنج بیمار ارتودنسی، یک نفر بزرگسال است. تحقیقات نشان داده اند، شیوع مال اکلوژن یا اختلالات بایت در بزرگسالان در مقایسه با کودکان و نوجوانان بیشتر است. شاید بتوان گفت سه چهارم افراد بزرگسال به نوعی مشکل ارتودنسی ( کجی و شلوغی دندانها، انحراف دندان‌ها و غیره) دارند.

اهمیت ارتودنسی در بزرگسالی

همه ما می‌دانیم که کجی و به هم ‌ریختگی دندان‌ها تأثیر قابل توجهی بر زیبایی لبخند می‌گذارد و از طرفی می‌دانیم زیبایی لبخند بخش مهمی از زیبایی چهره و اعتماد به ‌نفس افراد را تشکیل می‌دهد.

مطالعات نشان داده‌ اند درمان ارتودنسی حتی می‌تواند فرصت‌های شغلی و زندگی اجتماعی بهتری در اختیار افراد قرار دهد.

علاوه بر این، حفظ سلامت دهان و دندان با وجود دندان‌های کج و انحراف یافته و چرخیده بسیار سخت‌تر است. به همین علت در این شرایط احتمال پوسیدگی دندان و عفونت لثه افزایش می‌یابد. از طرفی جویدن غذا با دندان‌های صاف و همراستا بسیار بهتر و کارآمدتر انجام می‌شود.

بنابراین نه تنها میان‌سالی برای درمان ارتودنسی دیر نیست، بلکه حتی مهم‌تر و ضروری‌تر نیز می‌باشد.

شرایط درمان ارتودنسی در میان‌سالی و سالمندی

مسلماً همان‌طورکه گفته شد سن شرط لازم برای درمان ارتودنسی نیست بلکه وضعیت سلامت لثه در این زمینه اهمیت زیادی دارد.

همچنین سلامت عمومی برای اکثر درمان‌های پزشکی و دندانپزشکی مهم است.

یکی دیگر از عوامل تعیین‌ کننده درمان ارتودنسی نوع مشکل و شدت آن می‌باشد.

بیماری لثه می‌تواند باعث تحلیل رفتن استخوان پشتیبانی‌ کننده دندان و در نتیجه لق شدن و یا از دست دادن دندان شود. بیماری لثه در افراد بزرگسال شایع‌تر از کودکان و نوجوانان است. سلامت لثه در درمان ارتودنسی اهمیت زیادی دارد چرا که در طی درمان ارتودنسی فشار پیوسته و ملایمی به دندان‌ها وارد می‌شود. دندان‌ها توسط لثه و استخوان احاطه شده‌ اند. در صورتی که بیماری لثه داشته باشید درمان ارتودنسی ممکن است باعث تشدید عفونت و بدتر شدن آن شود. از طرفی در صورتی که پیش از درمان ارتودنسی جلوی تحلیل رفتن استخوان‌ را نگرفته باشید، فرایند بازسازی آن که باید در درمان ارتودنسی انجام شود تا موقعیت دندان تثبیت شود، به خوبی انجام نمی‌شود. همچنین بافت بیمار لثه نمی‌تواند به اعمال نیرو به خوبی پاسخ دهد. بنابراین پیش از درمان باید هر گونه التهاب و عفونت لثه تحت کنترل قرار گرفته و درمان شود.

روش درمان ارتودنسی در بزرگسالان

ارتودنتیست که در تشخیص و درمان مشکلات ارتودنسی از جمله مال اکلوژن تخصص دارد می‌تواند از انواع روش‌ها برای درمان ارتودنسی بهره بگیرد. متداول‌ترین روش، استفاده از براکت است. سیستم براکت از نگینهای مربعی شکل کوچک تشکیل شده است که به سطح جلوی دندان چسبانده می‌شوند. سیم ارتودنسی از نگینهای براکت عبور کرده و آنها را به یکدیگر متصل نگه می‌دارد. نگین براکت ممکن است فلزی و یا سرامیکی سفید رنگ یا شفاف باشد. سیم ارتودنسی نگینهای براکت را به سمت مورد نظر می‌کشاند و به این ترتیب دندان‌ها کشیده شده و به موقعیت مطلوب جابه‌جا می‌شوند. مکانیسم حرکت درمان به این صورت است: فرض کنید دندان را به سمت جلوی دهان می‌کشید. استخوان جلوی دندان که تحت فشار قرار گرفته است بازجذب شده و حل میشود و در پشت دندان که در نتیجه کشش، فضای خالی ایجاد شده، بدن شروع به تولید استخوان و پر کردن فضای خالی می‌نماید. این فرایند باعث می‌شود دندان به جلو حرکت کرده و به عقب باز نگردد.

درمان ارتودنسی و بیماری‌ها

معدودی از بیماری‌ها ممکن است نتایج درمان ارتودنسی را به مخاطره بیندازند. برای مثال بیماری شدید دریچه قلب، اختلالات خونریزی، لوکمی و دیابت کنترل نشده شدید از جمله این موارد هستند. در صورتی‌ که به هر یک از این بیماری‌ها مبتلا هستید، موضوع را با ارتودنتیست مطرح کنید. همچنین برخی از داروهایی که برای درمان آرتروز یا پوکی استخوان مورد استفاده قرار دارند ممکن است در حرکت دندان اختلال ایجاد کرده و آن را دشوارتر کند.

داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند و همچنین سیگار کشیدن احتمال پوسیدگی دندان و عفونت لثه را افزایش می‌دهند. همچنین باعث می‌شوند درمان ارتودنسی برای بیمار دشوارتر شود.

یکی دیگر از ملاحظات مهم در ارتودنسی بزرگسالان، ماهیت مشکل ارتودنسی است. اینکه مال اکلوژن ماهیتاً اسکلتی است به این معنی که به وضعیت فکها مرتبط می‌شود و یا صرفاً مربوط به وضعیت دندان‌هاست تفاوت زیادی در روش درمان ایجاد می‌کند. در بزرگسالان که سن رشد تمام شده است، مشکلات اسکلتی فکها را تنها از طریق جراحی فک می‌توان درمان نمود. با این حال بیشتر افراد مشکلات ارتودنسی چندان جدی ندارند که نیازی به جراحی وجود داشته باشد و اکثر مشکلات مانند کجی و انحراف دندان‌ها، فاصله بین دندان‌ها، نیمه نهفته که دندان و یا بیرون زدن آن از جایگاه نامناسب مسائلی است که بدون نیاز به تغییرات اسکلتی فک، می‌توان تنها با وسیله ارتودنسی درمان نمود.

توجه داشته باشید بر اساس نیازها و شرایط گوناگون افراد بزرگسال سیستم‌های مختلفی برای درمان ارتودنسی طراحی شده است و لازم نیست حتماً با سیم ‌کشی دندان‌ها به محل کار بروید و یا در موقعیت‌های اجتماعی ظاهر شوید. بلکه روش‌هایی مانند براکت سرامیکی، الاینر شفاف یا اینویزالاین و براکت پشت دندانی برای افرادی طراحی شده اند که دوست ندارند با دندان‌های فلزی و سیم ‌کشی بیرون بروند.