دندان‌های شیری گرچه جایگزین دائمی خواهند داشت، اما از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. دندان‌های شیری به عنوان فضانگه‌دار برای دندان‌های دائمی عمل می‌کنند و به کودکان اجازه می‌دهند اولین غذای جامد خود را بجوند. کودکان معمولا در اثر حادثه، آسیب، پوسیدگی دندان، یا شرایط ژنتیکی، دندان‌های شیری خود را از دست می‌دهند. این احتمال وجود دارد که از دست دادن زود هنگام دندان‌های شیری منجر به بروز مشکلات ارتودنسی در دندان‌های دائمی شود.

فضا نگه‌دار چیست؟

 

در صورتی که دندان‌های مولر شیری وجود نداشته باشند یا زودتر از موعد از دست رفته باشند، ارتودنتیست‌ها استفاده از فضا نگه‌دارها را توصیه می‌کنند. هدف استفاده از فضا نگه‌دارها جلوگیری از جابجایی مولرهای اول دائمی مجاور دندان از دست رفته است. از این طریق می‌توان فضای کافی برای رشد پرمولرهای دائمی که دارای دو کاسپ (برجستگی روی سطح جونده‌ی دندان) هستند و نیز دندان‌های نیش حفظ نمود. در صورتی که مولرهای اول دائمی در جای درست خود نگه داشته نشوند، ممکن است رو به جلو منحرف شوند و مانع رشد پرمولرهای دارای دو کاسپ در مسیر معمول خود شوند. اولین پرمولر دارای دو کاسپ نیز ممکن است رو به جلو جابجا شود و مسیر معمول رشد و حرکت دندان نیش دائمی را مسدود کند. در صورتی که هر یک از شش دندان شیری در هر یک از دو فک پیش از موعد از دست برود، استفاده از فضا نگه‌دار ضروری خواهد بود.

انواع فضا نگه‌دارهای ثابت

نوع فضا نگه‌داری که دندانپزشک به شما پیشنهاد می‌دهد به تعداد دندان‌های از دست رفته و نیز محل آنها در دهان بستگی دارد. معمول‌ترین انواع فضا نگه‌دارها عبارتند از:

ابزار کمانی کامی (TPA)

 

این نوع فضا نگه‌دار ثابت در فک بالا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دندان‌های مولر شیری در هر دو طرف قوس دندانی زودتر از موعد از دست رفته باشند. ابزار TPA از دو بند فلزی تشکیل شده است که با یک سیم محکم در سقف دهان به یکدیگر متصل شده‌اند و بندها به آنها لحیم شده‌اند. ساختن ابزار عبارت است از تنظیم کردن بندهای فلزی روی دندان پایه‌ی کودک و ساخت قالب آن. بندها درون قالب باقی می‌مانند، که پس از آن با گچ دندانپزشکی پر می‌شود. ابزار TPA در آزمایشگاه و از روی قالب دندان‌های کودک ساخته می‌شود.

زمانی که ابزار TPA روی دندان پایه با سمان چسبانده می‌شود، می‌تواند مانع حرکت رو به جلوی دندان‌ها شود؛ با این حال همیشه قادر نیست مانع حرکت رو به جلوی نوک دندان‌های پایه شود و در نتیجه ممکن است باز فضا از بین برود و پر شود. احتمال برزو این اتفاق زمانی افزایش می‌یابد که کودک از روی عادت از زبان، انگشت، یا انگشت شست برای اعمال فشار روی سیم TPA استفاده می‌کند. گاهی اوقات یک دکمه به سیم مرکزی ابزار TPA متصل می‌شود که در کام کودک قرار می‌گیرد تا مانع تغییر جهت دندان پایه‌ای شود که ابزار به آن سمان شده است. در این حالت ابزار “نانس” نامیده می‌شود.

 

معمولا ابزار TPA در جای خود باقی می‌ماند تا دندان دائمی درون فضای به جا مانده در اثر از دست رفتن دندان‌ها رشد کند.

دیستال شو (Distal shoe)

 

این نوع فضا نگه‌دار زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بیمار کوچکتر از آن است که مولرهای شش سالگی او رشد کرده باشند. دیستال شو روی مولرهای شیری قرار داده می‌شود و برآمدگی دارد که روی لثه تا سطح مقابل مولر شش سالگی که رشد نکرده است امتداد می‌یابد و مسیر رشد آن را به درستی درون دهان هدایت می‌کند.

بند و حلقه (Band and loop)

 

این نوع ابزار زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یک یا چند مولر شیری تنها در یک سمت قوس دندانی از دست رفته‌اند و مولر شش سالگی نیز پشت آنها وجود دارد. در این ابزار یک بند فلزی به دور مولر شش سالگی قرار می‌گیرد و یک بازوی سیمی به آن لحیم می‌شود که در سطح پشتی دندان باقی‌مانده‌ی کناری قرار می‌گیرد.

سیم کمانی پشت دندانی (Lingual holding arch)

 

این نوع فضا نگه‌دار زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یک یا چند مولر شیری در هر دو سمت قوس دندانی از دست رفته باشند و مولرهای شش سالگی پشت آنها در جای خود قرار داشته باشند. در این نوع فضا نگه‌دارها بندهای فلزی به دور مولرهای شش سالگی قرار می‌گیرند و یک سیم که به شکل قوس دندانی خمیده شده است به بندها لحیم می‌شود و روی سطح زبانی دندان‌های جلو قرار می‌گیرد.

دیگر انواع فضا نگه‌دارها نیز وجود دارند که مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما به طور کلی با اندکی تغییر در فضا نگه‌دارهایی که ذکر شدند ساخته می‌شوند.

فواید استفاده از فضا نگه‌دارها

 

• فضا نگه‌دارها از جابجایی‌های نامطلوب مولرهای دائمی و پرمولرهای دارای دو کاسپ جلوگیری می‌نمایند.
• فضا نگه‌دار فضای موجود در قوس دندانی را حفظ می‌کند تا پرمولرهای دارای دو کاسپ و دندان‌های نیش دائمی درون آن رشد کنند.
• فضا نگه‌دارها شکل قوس دندانی را حفظ می‌کنند و در امتداد آنها دندان‌ها درون فک رشد می‌کنند. به این ترتیب از نامرتبی دندان‌ها نیز پیشگیری خواهد کرد.