هدف از استفاده دندان های مصنوعی احیاء عملکرد جویدن دندان ها و نیز زیبایی ظاهری آنها است. معمولاً دندان های مصنوعی زمانی لازم هستند که تاج دندان تحت تأثیر پوسیدگی قرار گرفته است، دندان با حجم زیادی سیلانت پوشش داده شده است، یا زمانی که دندان ها دچار ساییدگی شده اند یا از دست رفته اند.

این نوع دندان ها در اشکال مختلفی ارائه می شوند، از جمله:

دنچر یا دست دندان کامل

• از آنها برای جایگزینی همه دندان های از دست رفته (14 دندان) در یک قوس دندانی (بالا یا پایین) استفاده می شود.
• آنها بخش قابل توجهی از بافت لثه را پوشش می دهند. دست دندان های کامل برای قوس دندانی بالا، پلیت (کام یا سقف دهان) را نیز پوشش می دهند و روی آن قرار می گیرند.
• آنها توسط عمل مکیدن (که با انباشته شدن بزاق بین دنچرها و لثه بوجود می آید) در جای خود باقی می مانند.

پروتز پارسیل

• هر دو نوع پروتزهای پارسیل و کامل در لابراتوار و با استفاده از قالبی ساخته می شوند که از دندان های بیمار گرفته شده است.
• پروتزهای پارسیل (یا همان پروتزهای دندانی متحرک) توسط گیره یا با اتصالات دقیقی در جای خود باقی می مانند که به دندان های سالم اطراف متصل می شوند.
• آنها جایگزین یک یا چند دندان می شوند و در طول شب یا برای پاکسازی باید از دهان خارج شوند.
• زمانی از آنها استفاده می شود که دندان های مجاور آنقدر قوی نیستند که تحمل نگه داشتن بریج ها را داشته باشند، یا زمانی که تعدادی از دندان ها از دست رفته باشند.

دقت و ظرافت در ساخت دندان مصنوعی

برای مشخص نمودن محل این نوع دندان های مصنوعی، حرکات فک حین ادای حروف مختلف (حرکت رو به جلو و طرفین) بررسی می شود. این باعث می شود دندان مصنوعی ثبات فوق العاده ای داشته باشد و در حین جویدن به خوبی در جای خود باقی بماند.

انواع پروتز دندانی

پروتزهای مصنوعی با استفاده از یک آرتیکولاتور روی لثه سوار می شوند. آرتیکولاتور ابزاری است که حرکات فک و دهان را تقلید می کند و پروتزهای فک های بالا و پایین را حمایت می کند. بسته به نوع آرتیکولاتوری که دندانپزشک استفاده می کند، پروتزهای مصنوعی می توانند به چند دسته تقسیم شوند:

پروتزهای مصنوعی مرکزی (استاندارد)

در مورد پروتزهایی که در وسط دهان قرار می گیرند، دندان های مصنوعی با استفاده از آرتیکولاتوری به نام “آکلودر” روی لثه سوار می شوند. این ابزار حرکت باز و بسته کردن دهان را شبیه سازی می کند اما حرکات چانه به طرفین را ایجاد نمی کند.

تنظیم موقعیت دندان ها روی یک ابزار غیر قابل تنظیم صورت می گیرد و بر اساس میانگین فیزیولوژیکال برای عموم مردم است. این نوع پروتزها به اندازه دندان های مصنوعی نیمه دقیق متناسب با لثه نیستند اما این مزیت را دارند که مقرون به صرفه هستند. علاوه بر این، این نوع دندان های مصنوعی می توانند برای افرادی خیلی مناسب باشند که به تازگی دندان های خود را از دست داده اند زیرا هنوز مقدار لثه آنقدر کافی است که اجازه دهد دنچر به خوبی در جای خود تثبیت شود.

پروتز مصنوعی با پایه نرم

به مرور زمان استخوان فک تحلیل می رود، مخصوصاً استخوان فک پایین. در نتیجه، استحکام پروتز کمتر و کمتر می شود و می تواند به لثه ها آسیب برساند یا موجب ناراحتی شود. در صورتی که کاشت ایمپلنت و قرارگیری پروتز روی آن ممکن نباشد، پایه نرم می تواند ترکیب خوبی ارائه دهد. این تکنیک شامل کاربرد دائمی یک ضربه گیر (لایه سیلیکونی) داخل پروتز مصنوعی است. پایه نرم سطح متخلخلی دارد، بنابراین به خوبی به لثه ها می چسبد و باعث افزایش راحتی و ثبات پروتز مصنوعی می شود.

این ابزار هنوز هم نیاز به تنظیمات دوره ای دارد زیرا مانع تغییر و آتروفی استخوان زیرین به مرور زمان نخواهد شد. پایه نرم پس از 2 تا 3 سال استفاده باید تغییر داده شود. بعلاوه، پاکسازی پروتزهای مصنوعی که پایه نرم دارند دشوارتر است و نگهداری دقیق نیاز دارند.

پروتز دندانی با پایه فلزی

پایه فلزی این نوع پروتزها از کبالت کرومونیوم ساخته و شکل داده می شود تا با انحناهای پلیت (کام یا سقف دهان) مطابقت داشته، راحت باشد، با بافت زیر خود تناسب خوبی داشته باشد، و بدون هیچ خطری در دهان باقی بماند. این نوع پروتز در یک لابراتوار تخصصی ساخته می شود.

مزایا:

• محکم تر و با دوام تر از پروتزهایی هستند که به طور کامل از آکریلیک ساخته شده اند (به عنوان مثال برای بیمارانی توصیه می شوند که براکسیسم دارند، پروتز مصنوعی فک کامل دارند که روی یک قوس دندانی قرار می گیرد، و بیمارانی که مهارت ندارند و حین دستکاری احتمال بیرون پریدن پروتز وجود دارد).
• ظریف تر (سه مرتبه ظریف تر از آکریلیک هستند)، بنابراین راحت تر هستند و حرف زدن را تسهیل می سازند.
• ابعاد آنها به مرور زمان تغییر نمی کند.
• انتقال دمای بهتر، بنابراین بیمار متوجه تفاوت دما خواهد شد.

معایب:

• این نوع پروتزها امکان پر کردن مجدد را نمی دهند.
• هزینه پروتزهای آکریلی بالا است.
• برای قسمت هایی که فلز با غشاء مخاطی در تماس است، امکان آستردوزی مجدد وجود ندارد.
• در پروتزهایی که پایه آنها فلزی است، با قدرتی کمتر از دست دندان های کامل می توان آنها را مکید.
• چارچوب فلزی می تواند قابل مشاهده باشد و زیبایی آنها را تحت تأثیر قرار دهد.

 

دندان های مصنوعی از جنس پرسلاین یا آکریلیک

دندان های پروتز مصنوعی می توانند از پرسلاین یا آکریلیک ساخته شوند. چندین سال پیش، آنها تقریباً همیشه از پرسلاین ساخته می شدند، اما اکنون همه می دانند بهتر است از آکریلیک ساخته شوند. زیرا:

• دندان های پرسلاینی محکم تر از دندان های طبیعی هستند، بنابراین می توانند موجب ساییده شدن دندان های طبیعی شوند که پیوسته با آنها در تماس هستند (از جمله، دست دندان های کاملی که با دندان های طبیعی قوس دندانی روبرو برخورد پیدا می کنند).
• حتی در صورت عدم وجود دندان های طبیعی، تماس دو دست دندان کامل قوس دندانی بالا و پایین با دندان های پرسلاینی می تواند موجب حذف لرزش هایی شود که می توانند برای لثه ها و استخوان فک مضر باشند.
• دندان های پرسلاینی کمتر از دندان های آکریلیکی به خوبی به دندان های دیگر باند (متصل) می شوند. به مرور زمان، بزاق می تواند بین دندان های پرسلاینی و اجزاء آکریلیکی نفوذ کند که آنها را حمایت می کنند، و یک حلقه تیره رنگ ایجاد نماید که تمیز کردن آن غیر ممکن خواهد بود. بعلاوه، دندان های پرسلاینی در نهایت ضعیف خواهند شد و از اجزاء آکریلیکی جدا خواهند شد.
• دندان های پرسلاینی از دندان های آکریلیکی شکننده تر و آسیب پذیرتر هستند.

بنابراین، دندان های آکریلیکی گزینه هایی بهتر برای حفظ دندان های باقی مانده و پرهیز از تحلیل زود هنگام لثه هستند. آنها می توانند در برابر شکستن مقاومت کنند، مانند دندان های طبیعی به نظر برسند و دوباره پولیش شوند تا لکه های روی آنها زدوده شود و درخشندگی آنها احیاء شود.

 

دست دندان های کامل فوری

این نوع دندان های مصنوعی در یک روز، و بلافاصله پس از کشیدن دندان ها داخل دهان قرار داده می شوند، که مانع شرمنده شدن فرد از حضور در جامعه بدون دندان می شود. بنابراین، دندان های مصنوعی فوری از قالب دندان های اصلی بیمار ساخته می شوند، قبل از آنکه آنها کشیده شوند.

مزایا:

• از آنجا که این پروتزهای مصنوعی از روی دندان های طبیعی طراحی و ساخته شده اند که هنوز داخل دهان هستند، بازسازی شکل، رنگ، و طرح آنها راحت تر است.
• از آنجا که این نوع پروتزها بلافاصله پس از کشیدن دندان ها کار گذاشته می شوند، مانند بانداژ عمل می کنند و از بافت ها محافظت می کنند و خونریزی را محدود می کنند.
• اگر بلافاصله پس از کشیدن دندان ها از پروتز استفاده کنید عادت کردن به آن راحت تر از زمانی است که مدتی را بدون دندان سپری می کنید در حالی که منتظر دریافت پروتز نهایی هستید.
• علاوه بر این، پروتزهای مصنوعی کمک می کنند توانایی جویدن حفظ شود و تحریف شکل صورت به کمترین میزان خود برسد، اتفاقی که با کشیدن دندان ها رخ می دهد.

معایب:

• پروتزهای فوری به تنظیمات مکرر (چندین مرتبه مراجعه به دندانپزشک برای تنظیم موقت) نیاز دارند؛
• پس از بهبود بافت نرم و باریک شدن استخوان زیر آن (3 تا 6 ماه پس از کشیدن دندان) باید یک تنظیم دائمی روی پروتز فوری انجام شود یا باید پروتز جدیدی ساخته شود.

دقت کنید: در صورتی که پس از دوره بهبود پروتز جدیدی برای شما ساخته شود، می توانید پروتز فوری خود را به عنوان پروتز تعویضی نگه دارید، که در صورت شکسته شدن، گم شدن، یا نیاز به ترمیم و تعمیر پروتز اصلی شما، بسیار کاربردی است.

مزایای پروتزهای مصنوعی فوری کدامند؟

• محافظت بهتر از بافت های داخل دهان؛
• کاهش خونریزی؛
• بهبود یکدست لثه ها؛
• کمک به حرف زدن و غذا خوردن بهتر.

معایب پروتزهای مصنوعی فوری کدامند؟

در طول دوره بهبود لثه ها، این امکان وجود دارد که پروتز خیلی بزرگ یا بی ثبات باشد. سپس لازم است به دندانساز یا دندانپزشک خود مراجعه کنید تا به طور موقت پروتز شما را آسترکشی کند، گاهی اوقات لازم است این کار بیشتر از یک مرتبه انجام شود. پس از 3 تا 6 ماه، یک مرتبه آسترکشی دائمی لازم خواهد بود. این تنظیمات دوره ای پروتزهای مصنوعی فوری را نادیده نگیرید، زیرا می توانند منجر به آسیب به بافت های داخل دهان شوند که در برخی موارد نیاز به جراحی خواهند داشت.

 

چه افرادی باید از پروتزهای مصنوعی استفاده کنند؟

• افرادی با هر سنی، که به دلایل متعددی مانند تصادف، بیماری، شرایطی ژنتیکی، کهولت سن، یا بهداشت بد دهانی، تعدادی یا همه دندان های خود را از دست داده اند.
• افرادی با شرایط پزشکی، مانند بیماری قلبی، که ممکن است جراحی برای آنها خطرناک باشد.
• بیمارانی که استخوان فک آنها از تراکم کافی برخوردار نیست تا به فکر طرح درمان دیگری باشند.

نتایج قابل انتظار از پروتزهای مصنوعی

برای افرادی که یک، چند، یا همه دندان های خود را از دستع داده اند، هدف از استفاده پروتزهای مصنوعی بهبود کیفیت زندگی به روش های زیر است:

• احیاء عملکرد جویدن طبیعی.
• در مورد پروتزهای پارسیل، کاهش فشار جویدن روی ساختار هایی که هنوز داخل دهان وجود دارند.
• در مورد دنچرهای پارسیل، با پرهیز از جابجایی آنها در فضای بدون دندان، می توان از ثبات دندان های سالم باقی مانده اطمینان حاصل کرد.
• عدم وجود حمایت با از دست رفتن دندان ها را می توان پر کرد.
• باعث می شود بتوان حروفی که نیاز دارند زبان به دندان ها فشار وارد کنند را درست ادا کرد.
• با احیاء و حفظ ویژگی های صورت، می توان زیبایی ظاهری دهان که از نظر اجتماعی قابل قبول است را احیاء نمود.

نقاط ضعف همه پروتزهای دندانی کدامند؟

• غذا می تواند زیر پروتز گیر کند و ایجاد ناراحتی کند؛ باید آنها را از دهان خارج کنید و ذرات را پاک کنید.
• گیره های پروتزهای پارسیل جایی برای انباشته شدن پلاک و جرم هستند. بنابراین مهم است بهداشت دهان را به خوبی حفظ نمود و مراجعات منظم به دندانپزشک را ادامه داد.
• گاهی اوقات گیره های پروتزهای پارسیل قابل مشاهده هستند، که روی زیبایی ظاهری آنها تأثیر منفی دارند.
• پروتزهایی که روی فک پایین کار گذاشته می شوند ممکن است کم ثبات تر از پروتزهای فک بالا باشند. این عدم ثبات ناشی از شکل کوچک تر لثه ها، حرکات زبان، و عدم وجود بزاق کافی است که تأثیر مکش لازم برای باقی ماندن پروتز مصنوعی در جای خود را تحت تأثیر قرار می دهد.
• وقتی پروتز مصنوعی داخل دهان بی ثبات است، اعمال چسب همیشه راحت نیست، پس می تواند برای ثابت نگه داشتن آن داخل دهان استفالده شود.
• باید برنامه ریزی کنید با فواصل زمانی متفاوت برای تنظیم به دندانپزشک مراجعه کنید، که وقتی برای نخستین بار پروتز متحرک استفاده می کنید، می تواند به طور میانگین یک ماهه یا بیشتر باشد. طی این بازه زمانی تغییر در نحوه غذا خوردن و حرف زدن ضروری است. وقتی دنچر برای فک بالا استفاده می شود، بواسطه پوشیده شدن سقف دهان با پروتز مصنوعی، ممکن است مزه دهان شما مقداری تغییر کرده باشد.
• آسیب به لثه در صورتی می تواند اتفاق بیفتد که دندان مصنوعی به خوبی تطبیق پیدا نکند یا اگر تغییرات در لثه یا فک، مانند تحلیل رفتن، به مرور زمان اتفاق بیفتند.
• در واقع، پروتز مصنوعی به استخوان آلوئولار فشاری وارد نمی کند، استخوانی که دندان ها را حمایت می کند و لثه ها را شکل می دهد، به گونه ای که لثه ها مستعد تحلیل رفتن (ناپدید شدن) هستند.
• ممکن است برای حفظ ثبات و راحتی پروتز، آسترکشی مجدد پروتز مصنوعی (تغییر شکل پایه) لازم باشد، در حالی که اطمینان حاصل می کنید که حجم زیادی از استخوان آلوئولار کاسته نمی شود.
• با پروتزهای مصنوعی ممکن است نواختن ابزارهای موسیقی بادی دشوار باشد.
• طول عمر پروتزهای مصنوعی حدود 5 سال، و گاهی اوقات طولانی تر است، اما به ندرت از 10 سال بیشتر می شود. این نیاز به هزینه های اضافی برای تعویض دندان های آسیب دیده، تنظیم ابزار، آسترکشی مجدد، یا در صورت ساییدگی، حتی تعویض آن دارد. علائمی وجود دارند که پروتز مصنوعی نیاز به تعویض یا ترمیم دارد، بنابراین مهم است به طور منظم برای چک کردن آنها به دندانپزشک مراجعه کنید.

با استفاده از یک پروتز خیلی قدیمی می توانید آسیب های غیر قابل جبرانی به سلامت خود وارد کنید، از جمله حساسیت لثه هایی که آسیب دیده اند، مشکلات گوارشی در نتیجه جویدن دشوار، سر درد، درد گردن و گوش، و حتی مشکلات مفصل فک، و پیر شدن پیش از موعد چهره.