پوسیدگی دندان و درمان ارتودنسی – بخش اول

هدف درمان ارتونسی رسیدن به اکلوژن دندانی صحیح است، در عین حال که به طور همزمان تلاش می شود ظاهر و زیبایی بیمار بهبود پیدا کند. با این حال امروزه می دانیم که در طول درمان ارتودنسی اگر مراقبت های دقیق صورت نگیرند، خطر پوسیدگی دندان ها افزایش خواهد یافت، که می تواند به بیمار آسیب برسانند و موفقیت نتایج درمان را به خطر بیندازند. ایجاد ضایعات پوسیدگی در نتیجه درمان ارتودنسی می توانند نتیجه پاکسازی ناکافی پلاک های دندانی باشند که ابزارهای داخل دهان مانع انجام این کار می شوند.

به منظور پیشگیری از تأثیرات مضر پوسیدگی دندان ها، باید به طور دقیق بدانید این مشکل با چه خطراتی می تواند همراه باشد. بنابراین، عوامل خطر زای مربوط به هر بیمار باید قبل از آغاز درمان ارتودنسی مورد بررسی دقیق قرار بگیرند و در طول دوره درمان نیز تحت نظارت دقیق قرار داشته باشند تا بتوان از بروز یا پیشرفت آنها پیشگیری نمود.

در این مقاله قصد داریم به معرفی پوسیدگی دندان ها، عوامل خطر زای آنها در درمان ارتودنسی، و راهکارهایی برای پیشگیری از بروز آن قبل، در طول، و پس از درمان ارتودنسی بپردازیم.

عوامل اصلی پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان نتیجه در هم شکستن بافت های سخت دندان در نتیجه نفوذ باکتری به درون آنها و پیشرفت روند دمینرالیزیشن demineralization (از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان ها) موضعی است. پوسیدگی دندان ها می تواند در نتیجه عوامل مختلفی بروز پیدا کند. پوسیدگی ها تحت عمل همزمان چندین عامل شکل می گیرند:

پوسیدگی دندان و درمان ارتودنسی – بخش اول

باکتری هایی که باعث پوسیدگی دندان میشوند

داخل دهان و پلاک های دندانی باکتری های متعددی وجود دارند. استرپتوکوک موتانس Streptococcus mutans اصلی ترین میکرو ارگانیسمی است که منجر به پوسیدگی دندان های انسان ها می شود. این باکتری از کربوهیدرات ها به عنوان ماده غذایی و منبع انرژی استفاده می کند، آنها را متابولیز می کند تا اسید لاکتیک تولید کند، که موجب پایین آمدن PH دهان و در نتیجه دمینرالیزیشن مینای دندان ها می شود. این اختلال عفونی گسترش پیدا می کند و به تدریج همه دندان ها را درگیر می سازد.

نقش غذا در گسترش پوسیدگی دندان ها

غذا در شکل گیری و گسترش پوسیدگی دندان ها نقش مهمی ایفا می کند. باکترهای پوساننده دندان ها می توانند داخل دهان دوام بیاورند و در آنجا تنها در صورتی عمل خواهند کرد که قند قابل تخمیر غذا پیدا کنند تا نیازهای متابولیک آنها را تأمین کند. ساکاروز معمول ترین کربوهیدرات غذا است. این ماده به طور طبیعی در اکثر میوه ها و سبزیجات وجود دارد، اما به دلخواه به بسیاری از محصولات غذایی افزوده می شود. از جمله عواملی که باید وجود داشته باشند تا غذا موجب پوسیدگی دندان ها شوند عبارتند از طول دوره زمانی شرایط پوساننده دندان، میزان قابلیت نگهدارندگی دهان، شکل فیزیکی غذا، انواع غلظت های کربوهیدرات های موجود، و عادات غذایی بیمار.

پوسیدگی دندان و درمان ارتودنسی  – بخش اول

زمینه و زمان لازم برای فعالیت باکتری ها

آناتومی دندان ها می تواند یکی از عوامل خطر زای مربوط به میزبان باشد. قرار گیری نامناسب دندان ها در کنار یکدیگر می تواند محل مناسبی برای انباشته شدن پلاک و پوسیدگی دندان ها باشد. پوسیدگی دندان ها می تواند در برجستگی ها و فرو رفتگی های دندان های عقب دهان بروز پیدا کند، که می تواند قسمت های پر پیچ و خمی بوجود بیاورد که حتی نرم ترین فرچه های مسواک ها نیز قادر نیستند به آنها دسترسی داشته باشند.

بزاق دهان نیز نقش مهمی در روند پوسیدگی دندان ها ایفا می کند. عمل آن الزاماً ضد پوسیدگی دندان ها است، زیرا با عمل “شستشوی” مکانیکی خود می تواند ذرات غذا را پاکسازی کند، و با برخی ترکیبات خود می تواند به عنوان تأمین کننده مواد معدنی مینای دندان ها عمل کند. بنابراین، هر گونه تغییر در روند ترشح بزاق دهان می تواند زمینه را برای بروز پوسیدگی دندان ها فراهم کند.

مانند هر بیماری دیگری، پوسیدگی دندان ها نتیجه موازنه ناپایدار بین شدت عوامل پاتولوژیک که در بالا ذکر شدند، و واکنش مقاومتی بیولوژیک است. پوسیدگی دندان ها زمانی بروز می یابد که تعادل بین، از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان ها و تأمین مجدد آن، از بین برود. پوسیدگی دندان ها یک فرایند پویا است که روند پیشرفت آن در برخی بازه های زمانی ثابت است. روند پوسیدگی دندان ها به طور کلی در مراحل ابتدایی خود، در شرایط مطلوب، قابل بازگشت است، اما با رسیدن به مراحل پیشرفته خود، غیر قابل بازگشت خواهد بود.

پوسیدگی دندان و درمان ارتودنسی  – بخش اول

درمان ارتودنسی و افزایش خطر پوسیدگی دندان ها

در کنار خطرات معمولی که برای پوسیدگی دندان ها وجود دارند، درمان های ارتودنسی نیز از جمله عوامل خطر زای اجتناب ناپذیر هستند. قرار گرفتن یک ابزار ثابت ارتودنسی داخل دهان می تواند منجر به تشکیل مقدار زیادی پلاک دندانی شود، زیرا رعایت بهداشت دهان و دندان ها بسیار دشوار خواهد شد، قدرت پاکسازی بزاق دهان کاهش خواهد یافت، و محیطی بوجود خواهد آورد که برای بروز پوسیدگی ها مناسب خواهد بود. قرار گرفتن ابزارهای ثابت ارتودنسی داخل دهان، با افزایش تعداد باکتری های پوساننده دندان، می تواند اکوسیستم دهان را تغییر دهد. این تغییرات تعادل بین روند از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان (demineralization) و تأمین مجدد آن (remineralization) را به هم می ریزد، در نتیجه خطر پوسیدگی دندان های بیمار افزایش خواهد یافت.

بعلاوه، درمان ارتودنسی بیشتر در دوران نوجوانی انجام می شود، زمانی که دندان های دائمی به تازگی بیرون آمده اند و بواسطه مینای جوان آنها، بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. این باعث بالا رفتن خطر پوسیدگی دندان ها می شود، به همین دلیل درمان ارتودنسی در این سن بیشتر منجر به بروز پوسیدگی دندان ها می شود. این پوسیدگی ها می توانند داخل برجستگی ها و فرو رفتگی های دندان ها نفوذ کنند، که بیش از 60% از ضایعات پوسیدگی دندان ها را تشکیل می دهند. با این حال، ضایعات پوسیدگی ها می توانند روی سطوح صاف و صیقلی متمرکز شوند، و منجر به تشکیل ضایعات ناشی از دمینرالیزیشن، تحت عنوان “لکه های سفید رنگ” شوند.

در مقاله بعد به ادامه دیگر جوانب این مشکل، راه های پیشگیری از بروز و پیشرفت آن خواهیم پرداخت…